بررسی تحولات افغانستان
در اقدامی غیر منتظره حکومت طالبان، کارکرد ریچارد بنت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور افغانستان را مصداق تبلیغ منفی علیه حکومت اعلام و ورود وی را به افغانستان ممنوع کرد. بنت بر اساس مصوبه شورای حقوق بشر سازمان ملل در اوریل 2022 به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر برای افغانستان تعیین شده بود.
این گزارشگر حقوق بشر در این مدت سه گزارش تفصیلی درباره افغانستان تهیه کرده بود و در آخرین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان، رفتار حکومت طالبان با زنان افغانستان را مصداق جنایت علیه بشریت بیان کرد.
ماهیت حقوق بشر در افغانستان
تجربیات تاریخ معاصر افغانستان نشان می‌دهد که تلاش‌های حکومت‌های افغانستان برای تحمیل فرهنگ غربی در این کشور، همیشه با مقاومت و نیروی بازدارنده بومی روبرو شده و شکست خورده است. در بیست سال اخیر، تهاجم فرهنگی غرب با پوشش مقوله‌های حقوق بشری، حقوق زنان و آزادی‌های مدنی به رغم حمایت‌های گسترده دولت‌های ذیدخل در قضایای افغانستان، با فرهنگ بومی و عرف سنتی افغانستان هرگز در نیامیختند و در بستر فرهنگ سرزمینی افغانستان نتوانستند ریشه بگیرند.
تهاجم فرهنگی و نگاه سیاسی کشورهای غربی ذیدخل در تحولات افغانستان، مفاهیم و ماهیت حقوقی مقوله‌هایی مانند حقوق بشر، حقوق زنان و آزادی‌های مدنی را به مرز ابتذال کشاند و ارزش معنایی آن را نزدم مردم افغانستان از بین برد. به دلیل سیال بودن و استفاده سیاسی از مفهوم حقوق بشر، حقوقدانان افغانستان در مطالبات مردم افغانستان از کاربرد مفاهیم حقوق بشر و حقوق زنان عدول کرده و به جای آن مفاهیم حقوقی از قبیل «حقوق اساسی مردم افغانستان» و «حقوق شهروندی» را به کار می‌برند.
مفاهیم حقوق اساسی و حقوق شهروندی علاوه بر آن که از آسیب جنگ روانی و تبلیغاتی کشورهای غربی، محفوظ مانده‌اند، از لحاظ معنایی نیز، دارای گستره وسیع و بنیادی هستند. حقوق شهروندی در مقایسه با حقوق بشر، از دلالت واضحتر بر نقش و جایگاه مردم در قبال سرنوشت جمعی برخوردار است.
نگاه غرب به مقوله حقوق بشر در افغانستان
بررسی تحولات افغانستان نشان می‌دهد ادعای غرب در تحکیم و تقویت مقوله حقوق بشر و حقوق زن در افغانستان، یک ادعای کاذب و به تعبیر دیگر یک «فریب بزرگ» بوده است. رفتار شناسی و رویکرد کشورهای غربی در بازی سیاسی افغانستان، به خوبی استفاده ابزاری قدرت‌های غربی را از مفاهیم و مقوله‌های حقوق بشر و حقوق زنان واضح و آشکار می‌سازد. ده‌ها گزارش مستند و شاید صدها مورد مکتوم از جرایم علیه بشریت (کشتار جمعی) توسط نظامیان آمریکایی و ناتو در افغانستان وجود دارد.
در شرایط کنونی نیز، روایت و قرائت کشورهای غربی از مفاهیم حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان، رویکرد و ماهیت ابزارگرایانه دارد و این مفاهیم بنیادی را به مثابه ابزار فشار در معادلات سیاسی مورد استفاده قرار می‌دهند. در یک نگاه تحلیلی عمیق، می‌توان میان قرائت کشورهای غربی از حقوق بشر در افغانستان و عملکرد این کشورها در بیست سال حضور در افغانستان، پارادوکسی واضح را به تصویر کشید.
غرب با تبلیغات کاربردی از مقوله حقوق بشر و حقوق زن در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، در برابر روند شناسایی رسمی حکومت طالبان در نظام بین‌الملل مانع جدی ایجاد کرده است. چشم‌انداز این اقدام کشورهای غربی در افغانستان این است که غرب بدون دریافت ما به ازاء کلان از حکومت طالبان، این مانع را از مسیر ورود حکومت طالبان به نظام بین‌الملل، برنخواهد داشت.
پیامد ممنوعیت سفر ریچارد بنت به افغانستان
به رغم ابراز نگرانی‌ها درباره ممنوعیت سفر ریچارد بنت به افغانستان، به نظر می‌رسد که این اقدام حکومت طالبان، عکس العمل جدی سازمان ملل و دولت‌های غربی را به دنبال نخواهد داشت. مطابق عرف بین‌الملل، هر کشوری حق دارد، فرستاده‌های نامناسب و معلوم‌الحال نهادهای بین‌المللی و دولت‌های خارجی را به مثابه «عنصر نامطلوب» از کشور خود اخراج و یا به کشور خود ممنوع الورود کند. حکومت طالبان نیز به عنوان یک حکومت دوفاکتو، گویا به صورت عام از این قاعده عرفی استفاده کرده است.
از لحاظ سیاسی، سازمان ملل متحد براساس نقشه راهی که فریدون سینیرلی اوغلو ارزیاب ویژه آنتونیو گوترش برای آینده افغانستان ارائه کرد، سیاست تعامل و تسامح را با هدف ادغام افغانستان تحت حاکمیت طالبان با نظم جهانی در پیش گرفته است. با این نگاه بعید به نظر می‌رسد که سازمان ملل در مقابله با اقدام طالبان مبنی بر ممنوعیت سفر ریچارد بنت به افغانستان، از نقشه راه و راهبرد مصوب خود در قبال افغانستان عدول کند و یا روند بین‌المللی دوحه را به طور کامل متوقف سازد.
