بررسی تحولات افغانستان
از روز چهارشنبه هفته گذشته تا امروز یکشنبه، مرز تورخم بعنوان مهمترین مرز بین افغانستان و پاکستان مسدود شده است. بر اساس اعلامیه وزارت خارجه طالبان، این مرز در حالی از سوی پاکستان مسدود شده است که اکنون فصل برداشت و صادرات میوه افغانستان است و صدها کامیون حامل میوه تازه در این مرز، در پشت دروازه مرزی معطل مانده‌اند.
مرز تورخم پس از آن مسدود شد که روز چهارشنبه هفته گذشته درگیری مرزی میان سربازان مرزی طالبان و پاکستانی رخ داد که بر اساس گزارش‌ها چندین زخمی و کشته نیز برجای گذاشته است. مسدود ماندن طولانی مرز تورخم، از تنش جدی میان کابل و اسلام آباد حکایت می‌کند. این سؤال مطرح است که آیا درگیری مرزی عامل انسداد مرز تورخم است یا دلایل مهم دیگری بین پاکستان و طالبان وجود دارد که در انسداد طولانی این مرز مهم نقش دارند؟
پُست مرزی در تورخم؛ بهانه آغاز مناقشه
شواهد نشان می‌دهد که در گذشته نیز میان سربازان مرزی طالبان با کشورهای همسایه سوء تفاهم‌هایی پیش آمده که منجر به درگیری بین دو طرف شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این درگیری‌ها، یک مسئله سطحی بوده و دلالتی بر رویکرد مداخله‌جویانه حکومت طالبان در قبال کشورهای همسایه ندارد. اما در خصوص مناقشات و تنش‌های مرزی بین پاکستان و افغانستان موضوع تاحدودی متفاوت است. زیرا مرز طولانی میان افغانستان و پاکستان از گذشته‌های دور تاکنون مورد منازعه بوده و هر از چندگاهی باعث بروز مناقشه می‌شود. به همین دلیل است که پُست مرزی محل مناقشه در درگیری روز چهارشنبه، از سوی پاکستان بعنوان «نقطه ممنوعه» خوانده شده اما وزارت خارجه طالبان ادعا می‌کند ساختمان این پُست مرزی سال‌ها پیش اعمار شده، و اکنون طالبان به ترمیم آن اقدام کردند که با مخالفت و تیراندازی سربازان پاکستانی درگیری آغاز شد.
تفاوت نگاه پاکستان و طالبان به انسداد مرز تورخم
با این وجود، نگاه حکومت پاکستان به این قضیه رویکرد امنیتی است ولی حکومت طالبان به این موضوع نگاه اقتصادی دارد. بیانیه وزارت خارجه طالبان به نحوی بیانگر آن است که پاکستان همه ساله در زمان برداشت محصول میوه افغانستان و صادارات آن به کشور هند در صدد آن می‌شود تا با ایجاد بهانه‌های مختلف، مرز و صدور میوه به هند را مسدود کند.
قضیه هرچه باشد ولی نتیجه آن این است که این نوع اتفاقات، بر روابط دیپلماتیک میان دو کشور تأثیرات منفی به بار می‌آورد. حکومت طالبان نیز در بیانیه خود این اقدام پاکستان را خلاف حسن همجواری میان دو کشور اعلام کرده است و تأکید کرده که موضوع از طریق گفتگو حل وفصل شود.
با این وجود، بررسی و تحلیل قضایا نشان می‌دهد که مسدود شدن مرز تورخم، به حادثه درگیری مرزی در روز چهارشنبه هفته گذشته، خلاصه نمی‌شود، بلکه به نحوی دلالت بر مسائل کلان و پیچیده سیاسی دارد.
در هفته گذشته پس از درگیری سخت میان اعضای تحریک طالبان و ارتش پاکستان در منطقه چترال پاکستان که تلفات زیادی در پی داشت، مقامات ارشد دولت پاکستان انتقادهایی را علیه حکومت طالبان بازمطرح کردند. پاکستانی‌ها این بار ادعا کردند که اعضای تحریک طالبان پاکستان علاوه بر حمایت سیاسی طالبان، با سلاح‌های باقی مانده آمریکا در خاک افغانستان تجهیز می‌شوند.
همزمان دولت پاکستان سفیر طالبان در اسلام آباد را نیز احضار کرد که به گفته رسانه‌های پاکستان«نگرانی شدید امنیتی پاکستان» توسط وی به حکومت طالبان منتقل شده است. علاوه بر این، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرد تا زمانی که «در گفتگوها درباره تهدیدات امنیتی از جانب افغانستان پیشرفتی حاصل نشود، مرز تورخم بسته خواهد ماند.» این اقدامات و رویکردها، نشان دهنده این است که مسأله ترانزیت و مخصوصا مرز تورخم، محدود به آن حادثه مرزی نیست بلکه از آن بعنوان یک ابزار فشار در خصوص تنش‌های سیاسی میان دو کشور استفاده می‌شود. در گذشته نیز، مسأله ترانزیت بعنوان ابزار فشار سیاسی در مناسبات افغانستان و پاکستان مورد استفاده قرار گرفته بود که تأثیرات و پیامد منفی به دنبال داشت.
به نظر می‌رسد که احتمالا دولت پاکستان در روابط خود با حکومت طالبان بر سر مسئله تحریک طالبان پاکستان، اینک از حالت گفتگو فراتر رفته و به اقدامات عملی و استفاده از ابزار فشار مبادرت ورزیده است.
یقینا که استراتژیست‌‌های پاکستان در خصوص مسأله تحریک طالبان پاکستان و ادعای تجهیز این گروه به سلاح‌های آمریکایی از جانب حکومت طالبان، اهداف استراتژیکی را دنبال می‌کنند اما شرایط و وضعیت افغانستان ایجاب می‌کند که حکومت طالبان از طریق گفتگو و سازوکارهای منطقه‌ای بر حل مسالمت‌آمیز مساول میان دو کشور، اقدامات به موقع و بنیادین را روی دست گیرد. آنچه که محرز می‌باشد، این است که پیام‌های دیپلماتیک حکومت طالبان مبنی بر عدم مداخله و تهدید همسایگان از خاک افغانستان، نتوانسته است قناعت دولت پاکستان را حاصل کند.
