بررسی تحولات افغانستان
روز چهارشنبه 21 جدی/دی، وزارت خارجه حکومت طالبان هدف حمله خونبار گروه داعش شاخه خراسان قرار گرفت که مطابق برخی گزارش‌ها، در این حادثه بیش از 20 نفر کشته و بیش از چهل نفر زخمی شدند. این حمله، نخستین حمله مرگبار داعش در سال 2023 در افغانستان است.
تحلیل‌ها می‌رساند که افزایش حملات داعش در افغانستان، حالت دو وجهی دارد و علاوه بر آن که بر قدرت تهدید بالفعل داعش خراسان دلالت دارد، همزمان می‌تواند به‌هم پیوستگی و تعامل مشترک بازیگران مسائل افغانستان را نشان می‌دهد.
1- قدرت‌نمایی داعش با حمله بر اماکن دیپلماتیک
به نظر می‌رسد که گروه داعش پس از حمله بر سفارت روسیه، پاکستان و هتل محل اقامت اتباع چینی در کابل، اینک با حمله مرگبار بر وزارت خارجه طالبان، می‌خواهد این پیام را برساند که این گروه در انجام حملات نظامی خود بر مراکز و محلات دیپلماتیک، از توانایی و قدرت عمل برخوردار است و نسبت به نهادهای امنیتی و اطلاعاتی حکومت طالبان، دست بالایی دارد. سفارت چین و ترکیه در نزدیکی مقر وزارت خارجه افغانستان موقعیت دارند و سفارت ایران نیز در این منطقه سبز امنیتی قرار دارد. برخی گزارش‌ها می‌رسانند که در همین ساعات، قرار بوده است که یک هیأت چینی وارد وزارت خارجه افغانستان شوند.
گروه داعش خراسان با انجام حملات پی‌هم در افغانستان مخصوصا در مناطق دیپلماتیک کابل، بر آن است تا دست «امارت اسلامی افغانستان» را از تمام فاکتورهای مشروعیت بخشی خالی سازد. حملات دهشت افکنانه و خونبار داعش، همین اکنون هم ادعای طالبان را مبنی بر آوردن «امنیت و آرامش» در افغانستان، در نگاه مردم افغانستان و جامعه بین المللی از اعتبار ساقط ساخته است.
به احتمال زیاد گروه داعش در صدد آن است تا علاوه بر نمایش توانایی خود در انجام عملیات دهشت افکنانه به مراکز دیپلماتیک کابل و نشان دادن ضعف طالبان در تأمین امنیت، از کشورهای دارای مراکز فعال دیپلماتیک در افغانستان به نحوی باج‌گیری کند و آنها را وادار به تعامل مستقیم با داعش سازد؛ دقیقا همان کاری که طالبان نیز در سالیان گذشته آن را موفقانه عملی کرد.
2- اعمال فشار سیاسی بر حکومت طالبان
انفجار روز چهارشنبه در ورودی ساختمان وزارت خارجه افغانستان نشان دهنده این است که داعش از قدرت حمله بر قلب امنیتی و استراتژیک حکومت طالبان، برخوردار شده است. عملیات در مناطق سبز امنیتی کابل، کاری دشوار و نهایت پیچیده است که بدون همکاری‌های اطلاعاتی و پیچیده ممکن نیست. دفتر ملا برادر، مولوی حنفی معاونان دولت طالبان و دفتر ملا فاضل معاون وزارت دفاع طالبان، در چند قدمی این حادثه موقعیت دارند و سفارت‌های ترکیه و چین و چند وزارت‌خانه دیگر نیز در نزدیکی همین محل قرار دارند. حداقل در ده سال گذشته هیچ گروهی از جمله طالبان موفق به انجام عملیات در این منطقه نشده بودند.
با این وضعیت، انفجار مرگبار داعش در این منطقه به شدت امنیتی، به احتمال زیاد دارای پیام واضح سیاسی به طالبان است؛ پیام این است که گروه داعش به عنوان رقیب طالبانت در حال رشد و قدرت‌گیری است طبق این رهیافت، طالبان باید وارد تعاملات سیاسی مورد نظر با برخی بازیگران شود.
اگر مسائل افغانستان را در نمای بزرگتر و استراتژیک تحلیل کنیم، این گمان غالب برجسته می‌‌شود که داعش شاخه خراسان با آمریکا و پاکستان دارای تعامل و منافع مشترک است و آمریکا همانگونه که در هنگام چانه‌زنی با دولت پیشین افغانستان از گزینه تهدید بالقوه طالبان استفاده می‌کرد اکنون در فرایند چانه زنی‌های سیاسی خود با طالبان از گزینه تهدیدهای بالفعل داعش استفاده می‌کند.
بررسی تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مقامات سیاسی و امنیتی آمریکا در هفته‌های اخیر سه تاکتیک را همزمان دنبال می‌کنند. نخست آن که به صورت غیر مستقیم افزایش قدرت داعش خراسان و گسترش فرامرزی آن را تبلیغ می‌کنند. دوم، نمایندگان آمریکا دیدارهای خود را با مخالفان سیاسی طالبان در خارج از افغانستان افزایش داده‌اند. سوم، پس از انعقاد قرارداد نفتی طالبان با چین، دولت آمریکا با کاهش تزریق دلار به افغانستان، بازار ارز و تعادل مالی حکومت طالبان را در وضعیت دشواری قرار داده است. این تاکتیک‌های بهم‌مرتبط، نشان می‌دهند که چانه‌زنی‌های آمریکا و طالبان در ماه‌های اخیر برای فراهم سازی تعاملات استراتژیک و دو جانبه، اکنون مراحل حساس خود را سپری می‌کند.
