شور و حال اربعین 1404 در افغانستان

بررسی تحولات افغانستان

اربعین حسینی، چهلمین روز شهادت امام حسین علیه‌السلام و یاران وفادارش در واقعه کربلا، هر سال در سراسر جهان اسلام با شور و شکوه خاصی برگزار می‌شود. افغانستان نیز از این قاعده مستثنی نیست و شیعیان این کشور، به‌ ویژه در شهرهای بزرگ و مناطق شیعه‌نشین این روز را به عنوان یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های مذهبی خود گرامی می‌دارند.

در افغانستان، اربعین حسینی فراتر از یک مراسم مذهبی صرف است. این روز به نماد وفاداری، مقاومت و پایبندی به آرمان‌های عاشورا تبدیل شده است. حسینیه‌ها، تکایا و مساجد در روز اربعین، با پرچم‌های سیاه، پارچه‌های مزین به شعارهای یا حسین و یا زینب آماده می‌شوند تا پذیرای عزاداران باشند.

آیین‌های ویژه اربعین در تکایا

مراسم اربعین در افغانستان عموماً با برگزاری مجالس روضه‌خوانی آغاز می‌شود. در این مجالس، علما و خطیبان با بازخوانی وقایع کربلا، یاد رشادت‌های امام حسین علیه‌السلام و یارانش را زنده می‌کنند. این سخنرانی‌ها معمولاً با ذکر مصائب اهل بیت علیهم‌السلام، به‌ویژه سختی‌های پس از شهادت امام همراه است.

یکی از محورهای مهم این مراسم، یادآوری نقش حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در رساندن پیام عاشورا است. سخنرانان، با استناد به منابع تاریخی، خطبه‌های روشنگرانه آن حضرت در کوفه و شام را بازگو می‌کنند و از صبر و پایداری‌اش به عنوان الگویی برای نسل امروز یاد می‌کنند.

علاوه بر روضه‌خوانی، زیارت اربعین که در منابع اسلامی به عنوان یکی از نشانه‌های ایمان معرفی شده است، به صورت گسترده در میان عزاداران خوانده می‌شود. در بسیاری از حسینیه‌ها این زیارت به صورت گروهی صبح یا عصر روز اربعین خوانده می‌شود.

نذورات و سفره‌های عزاداری در اربعین

در فرهنگ مذهبی افغانستان، ماه صفر به‌ ویژه روز اربعین، جایگاه ویژه‌ای برای نذر و اطعام دارد. بسیاری از خانواده‌ها به ویژه زنان در این ایام به یاد حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و در تجلیل از استقامت ایشان، نذورات خود را ادا می‌کنند. این نذورات می‌تواند شامل پخت و توزیع غذا میان عزاداران، کمک به نیازمندان یا برگزاری مراسم مذهبی باشد. پخت حلوا در ماه صفر توسط زنان بسیار مرسوم است و در برخی موارد این نذر چند نسل ادامه داشته است.

در روز اربعین، کوچه‌ها و پس‌کوچه‌ها بوی عطر غذاهای نذری به خود می‌گیرد. زنان ومردان به‌ صورت داوطلبانه در تهیه و توزیع این نذورات مشارکت می‌کنند. برای بسیاری از مردم خدمت در این روز نوعی توفیق معنوی محسوب می‌شود.

محروم ماندن زائران افغانستانی از راهپیمایی اربعین

در سال‌های اخیر، شمار قابل توجهی از شهروندان افغانستان در ایام اربعین عازم کربلا می‌شدند تا در راهپیمایی میلیونی این روز شرکت کنند. این سفر برای بسیاری از آنان نه تنها یک زیارت، بلکه یک تجربه عمیق معنوی و اجتماعی بود.
اما امسال، محدودیت‌های جدید باعث شد که این آرزو برای هزاران افغانستانی محقق نشود. گزارش‌ها حاکی است که ویزای زیارت کربلا برای شهروندان افغانستان در ایام اربعین صادر نشد و مقامات مربوطه اعلام کرده‌اند که صدور آن به بعد از ماه صفر موکول خواهد شد. این تصمیم، برای علاقه‌مندان سفر کربلای معلی ، به‌ ویژه آنانی که سال‌ها در انتظار این فرصت بوده‌اند، خبری ناامید کننده بود.

اثر محدودیت‌های مذهبی بر شکوه مراسم

علاوه بر موانع سفر، برخی محدودیت‌های مذهبی داخلی نیز بر برگزاری شکوهمند مراسم اربعین 1404 اثرگذار بود. در برخی مناطق، محدودیت در برپایی دسته‌های عزاداری خیابانی، کاهش آزادی برگزاری تجمعات بزرگ مذهبی و افزایش نظارت بر فعالیت‌های حسینیه‌ها، سبب شدند که بخشی از آیین‌های سنتی عزاداری با شکل و گستره همیشگی برگزار نشود. این شرایط، هرچند نتوانسته شور و علاقه مردم را خاموش کند، اما بر میزان مشارکت و ابعاد عمومی این مراسم تأثیر گذاشت.

پیام اربعین؛ فراتر از مرزها

اگرچه محدودیت‌های امسال، چه در عرصه سفر و چه در داخل کشور، موانعی بر سر راه عزاداران ایجاد کرد؛ اما پیام اربعین که بر محور مقاومت در برابر ظلم و دفاع از حق استوار است، همچنان در قلب‌ها زنده ماند. رسانه‌های محلی و شبکه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی در انتقال حال و هوای مراسم کربلا به داخل افغانستان ایفا کردند.

برخی از هیئت‌های مذهبی، برنامه‌های پخش زنده از مراسم کربلا را در حسینیه‌ها فراهم کردند تا عزاداران بتوانند در کنار یکدیگر، همزمان با میلیون‌ها زائر در عراق، زیارت اربعین را بخوانند. این اقدام، هرچند نمی‌توانست جای حضور در صحن حرم امام حسین علیه‌السلام را بگیرد، اما نوعی پیوند معنوی میان عزاداران افغانستانی و کربلا برقرار کرد.

مطالب مرتبط
نگاهی به تاسوعا 1404 در کابل
سابقه و سنت‌های عزاداری مردم افغانستان در ماه محرم

جمع‌ بندی

اربعین حسینی در افغانستان امسال با حال و هوایی متفاوت برگزار شد؛ از یک سو شور و اشتیاق همیشگی مردم در برگزاری مجالس عزاداری و نذورات پابرجا ماند و از سوی دیگر، محدودیت‌های مذهبی و غیبت کاروان‌های زائران به کربلا سایه‌ای از حسرت بر دل‌ها انداخت.

با این حال، همان‌طور که روح پیام عاشورا مرز نمی‌شناسد، اربعین نیز در دل‌های مؤمنان محدود به مکان و زمان خاصی نیست. مردم افغانستان، با وجود همه موانع، بار دیگر نشان دادند که عشق به امام حسین علیه‌السلام و الهام گرفتن از قیام عاشورا، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و هویت دینی‌شان است.

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

تلگرام ایکس فیس‌بوک