بررسی تحولات افغاستان
طبق تقویم آموزشی افغانستان، تمام مدارس و دانشگاه‌های این کشور، باید تا کمتر از یک ماه دیگر همزمان با آغاز سال نو شمسی، آغاز به کار کنند اما وضعیت آموزش دختران در دوره دبیرستان و دانشگاه‌ها، همچنان نامشخص باقی مانده است.
بازگشایی مدارس دخترانه در مقطع بالاتر از کلاس ششم، بستگی به جایگاه و نقش آموزش در سیستم حکومتداری طالبان دارد. تا زمانی که رهبری طالبان رویکرد خود را در قبال نظام آموزشی و آموزش دختران در افغانستان، بر اساس مقتضیات و ضرورت‌های جامعه امروز افغانستان تنظیم نکند، هرنوع تصمیم‌های مقطعی در این مورد، بدون کارآمد و ناپایدار است.
پس از حاکمیت مجدد طالبان در سال 1400 سخنگویان حکومت و شماری از چهره‌های برجسته و مطرح در حکومت طالبان، نسبت به ادامه آموزش دختران به مردم افغانستان وعده و تعهد جدی سپردند. حتی وزارت آموزش و پرورش حکومت طالبان مدارس دخترانه را در آغاز سال شمسی 1401 بازگشایی کرد. اما در نخستین ساعات روز از شروع مدارس دخترانه، به صورت ناگهانی و بدون اعلام دلیل، دختران دانش آموز در مقطع دبیرستان با اجبار از کلاس‌‌های درس اخراج شدند. پس از آن، سخنگویان و برخی از چهره‌های طالبان از شروع مجدد مدارس دخترانه سخن گفتند ولی تاکنون درهای مدارس به روی دختران افغانستان مسدود باقی مانده است.
تجربه و واقعیت‌های عینی در این دوره از حاکمیت طالبان، نشان می‌دهد که همان اندازه که نظام آموزش عمومی و آموزش دختران برای مردم افغانستان حیاتی و با اهمیت است، این امر برای «چگونگی حکمرانی طالبان» و حتی برای «انسجام سازمانی» و «بقای دولت طالبان» نیز سرنوشت‌ساز است. از این رو به نظر می رسد که مسأله آغاز مدارس دخترانه در سال آموزشی جدید و یا مسدود ماندن مدارس دخترانه برای سومین سال آموزشی در حکومت طالبان، در میان رهبری و طیف‌هایی از طالبان احتمالا چالش جدی را به وجود خواهد آورد.
اگر مدارس دخترانه برای سال سوم آموزشی نیز همچنان مسدود بماند، پیامدهای ویرانگر آن به هیچ وجه قابل جبران نیست. چرا که در حدود دو سال به دلیل همه‌گیری کرونا، نظام آموزشی در افغانستان تقریبا نیمه تعطیل بود و پس از آن با روی کار آمدن حکومت طالبان تعطیلی نظام آموزشی برای دختران همچنان ادامه یافت.
این وقفه چهارساله در دوره آموزشی دختران نوجوان، هم به لحاظ روانی برای دختران و خانواده‌ها مشکلات زیادی به بارآورده است و هم به صورت نسبی باعث ازدواج‌های زودهنگام و اجباری دختران شده است که پیامدهای اجتماعی آن برای جامعه افغانستان سنگین است.
از دیگر سو، عدم بازگشایی مدارس دخترانه برای سومین سال آموزشی در حکومت طالبان، پیامدهای سیاسی سنگین را بر حکومت طالبان تحمیل خواهد کرد.
تاکنون برخی از چهره‌های طالبان، مشکلات اداری در نظام آموزشی طالبان را از علل اصلی مسدود ماندن مدارس دخترانه عنوان کرده است. بدیهی است که عدم موفقیت طالبان در حل این مشکل اداری-آموزشی، ضعف حکومتداری طالبان را بیشتر برجسته می‌سازد و توانایی آنان را در ارائه خدمات عمومی نیز با پرسش جدی مواجه می‌سازد.
از سوی دیگر، برخی از چهره‌های طالبان از جمله وزیر قبلی آموزش و پرورش، موضوع فرهنگی را عامل اصلی ادامه مسدود ماندن مدارس دخترانه مطرح کرده‌اند. دولت پاکستان به عنوان حامی سیاسی دولت طالبان نیز قبلا در جامعه بین‌المللی مطرح کرده بود که مردم پشتون افغانستان از لحاظ فرهنگی با آموزش دختران خود میانه خوبی ندارد و طالبان ناگزیر است مسائل فرهنگی جامعه پشتون را در نظر بگیرد. مشخص است که مسدون ماندن مدارس دخترانه با این استدلال، بر جامعه پشتون افغانستان سنگین تمام می‌شود و ادامه این وضعیت، بخشی از جامعه پشتون را به تدریج در برابر طالبان قرار خواهد داد.
اما نگاه غالب آن است که مسأله آموزش دختران در نظام طالبان، ریشه عقیدتی و ایدئولوژیک دارد و در صورت عدم تعدیل عقیده رهبری طالبان در این مورد، این گروه در نظر مردم افغانستان و جامعه اسلامی بعنوان یک گروه به شدت افراطی و «دانایی ستیز» شناخته خواهد شد.
بدون حمایت مردم و جوامع اسلامی، گروه طالبان به تدریج از جامعه افغانستان و کشورهای اسلامی تجرید می شود که در این صورت حتی با حمایت سیاسی و مقطعی برخی از کشورهای غربی و آمریکا، دوام حکومت طالبان در افغانستان با تردیدهای جدی روبرو خواهد شد.
