بررسی تحولات افغانستان
همزمان با تحولات جدید و تغییر حاکمیت سیاسی در افغانستان، موج جدیدی از مهاجرت شهروندان افغانستان شکل گرفت و تعداد قابل توجهی از افغان‌ها جلای وطن کردند. در این موج جدید آوارگی و مهاجرت، برخی کشورهای همسایه به ویژه ایران و پاکستان میزبان صدها هزار تن از مهاجرین افغان شدند. تحمیل این بار سنگین در شرایطی صورت گرفت که این دو کشور همسایه، خود با مشکلات اقتصادی مواجه هستند و به ویژه ایران که تحت تحریم‌های بی‌رحمانه غرب قرار دارد.
لازم به ذکر است که میزبانی کشورهای همسایه از جمله پاکستان و ایران از مهاجرین افغان، امر تازه‌ای نیست و حدود چهار دهه است که این دو کشور به مهاجرین افغان نه بعنوان بار دوش بلکه به عنوان همسایگان آسیب دیده از جنگ نگریسته و از آنان میزبانی کرده‌اند.
با این وجود به تازگی شاهد نوع جدیدی از واکنش‌ها علیه مهاجرین افغان در این دو کشور همسایه هستیم. در یک ماه اخیر، موجی از فشارهای شدید اجتماعی و سیاسی از جانب دولت پاکستان علیه مهاجرین افغان شکل گرفته و این مهاجرین مورد اذیت و آزار پلیس این کشور قرار گرفته است. علاوه براین، دولت پاکستان در یک اقدام سیاسی، مصمم شده است که تا اول نوامبر/دهم آبان، تمام مهاجرین افغان فاقد مدرک اقامتی معتبر را از پاکستان اخراج کند. با این اقدام، پیش‌بینی می‌شود که حدود یک میلیون 750 هزار مهاجر افغان در یک بازه زمانی کوتاه از این کشور اخراج شوند. دولت پاکستان در این تصمیم، تقاضای حکومت طالبان را مبنی بر تعویق این تصمیم، نپذیرفته است که این امر تاحدودی روابط سیاسی میان دولت پاکستان و حکومت طالبان را تنش‌آلود ساخته است.
اخیرا ملا محمد یعقوب سرپرست وزات دفاع حکومت طالبان، این اقدام پاکستان را «ظالمانه»، «غیرانسانی» و «بربریت» خوانده و نسبت به عواقب این سیاست پاکستان هشدار داده است. احتمالا، تنش‌های مرزی اخیر میان دو کشور بر این تصمیم دولت پاکستان اثرگذار بوده است. به احتمال زیاد همزمان با اخراج انبوه و گسترده مهاجرین افغان از خاک پاکستان، شاهد بی‌نظمی، ناامنی و تنش‌های بیشتر مرزی خواهیم بود. قابل ذکر است که برعکس دولت پاکستان، گروه‌های اجتماعی و حقوق بشری و تاحدودی مردم عادی این کشور بر رعایت انصاف و حمایت از حقوق انسانی مهاجرین افغان تاکید دارند.
در ایران نیز در هفته‌های اخیر، موجی از تبلیغات علیه حضور مهاجرین افغان در برخی رسانهها و پیام‌رسان‌های اجتماعی دیده می‌شود و در این نگاه، حضور مهاجرین افغان در ایران بعنوان «مخل امنیت و اقتصاد» معرفی می‌شوند. با این که پیش از این، دولت و ملت ایران آغوشی باز در قبال مهاجرین افغان داشتند، اما در حال حاضر برخی فعالان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانهها نسبت به مهاجرین افغان نگاه منفی اتخاذ کرده‌اند.
بدیهی است که این نوع کارزار تبلیغاتی بر تحریک احساسات جمعی و تغییر نگاه جامعه علیه مهاجرین افغان، اثر خواهد گذاشت و همچنین به مهاجرین افغان مقیم این کشور ترس و اضطراب ایجاد خواهد کرد. از دیگر سو، این نوع کارزار تبلیغاتی علیه مهاجرین افغان، پیامدهای منفی بر روابط دیرینه و تاریخی میان دو ملت ایران و افغانستان خواهد گذاشت.
ایجاد نگاه بدبینانه و نفرت‌آمیز میان ملت‌های ایران و افغانستان، به طور قطع طبق خواست کشورهای ثالثی است که از تنش روابط دو ملت نفع می‌برند. به همین دلیل، برخی نخبگان و همچنین حکومت ایران در یک نگاه دوراندیشانه در تلاش هستند تا جو به وجود آمده را برطرف کنند.
در کنار اقداماتی که انتظار می‌رود دولت‌ها و ملت‌ها همسایه در قبال مهاجرین اتخاذ کنند، حکومت طالبان باید به طور عملی و واقعی فضای لازم را برای بازگشت مهاجرین افغان از کشورهای همسایه فراهم سازد. با مرفوع شدن نگرانی‌های امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و مذهبی، مهاجرین افغان میل و رغبت به بازگشت خواهند داشت. همچنین حکومت طالبان برای جلوگیری از بحران‌های احتمالی ناشی از بازگشت بی‌برنامه مهاجرین افغان از پاکستان، با اسلام آباد به طور جدی و در صورت لزوم با کمک گرفتن از طرف ثالث مذاکره کند.
امید است که ملت‌ها و دولت‌های همسایه در این روزهای سخت، مردم افغانستان را یاری کنند.
