بررسی تحولات افغانستان
جمهوری آذربایجان در 2 سال اخیر توجه سطح بالایی به تعامل با حکومت طالبان داشته است. افتتاح سفارت آذربایجان در کابل برای نخستین بار، سفر هیئت‌های اقتصادی به کابل، دعوت از مقامات حکومت طالبان در اجلاس کنفرانس بین‌المللی تغییرات آب و هوایی، دعوت از ملا برادر معاون اقتصادی ریاست الوزرا در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و مذاکرات متعددی دوجانبه و سه جانبه پیرامون مباحث سیاسی، تجاری و اقتصادی بیانگر آن است که آذربایجان به افغانستان جدید به عنوان یکی از محورهای اهداف ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود می‌نگرد.
چرخش آذربایجان به سوی تعامل با حکومت طالبان
پیش از روی کار آمدن طالبان، نیروهای نظامی آذربایجان در قالب ماموریت ناتو در افغانستان مشارکت فعال داشتند. نزدیک به دو دهه، نیروهای آذری در کابل مستقر بودند. پس از بازگشت طالبان، آذربایجان ابتدا سیاست محتاطانه‌ای را در پیش گرفت اما از دومین سال حکومت طالبان، باکو سیاست خود در قبال حکومت طالبان را تغییر داد. در بهمن ماه 1402، آذربایجان سفارت خود را در کابل افتتاح کرد و مسیر تعامل را از چند مسیر دنبال کرد.
باکو علاوه بر این که تعاملات دوجانبه را در پیش گرفت، تلاش کرد از طریق سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مانند سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (COP29) ارتباطات خود را با حکومت طالبان افزایش داد. مسیر سوم، تعاملات سه‌جانبه بود که تلاش کرد ازبکستان را به عنوان شریک همکاری در افغانستان برگزیند.
علت این چرخش آذربایجان به سوی حکومت طالبان، اهداف و راهبردهای کلان این کشور است که بخشی از این اهداف در منطقه جنوب آسیا است. از زمان جمهوریت، آذربایجان و ترکیه برای اتصال به افغانستان کریدور «لاجورد» را طراحی کردند که این دو کشور را از طریق دریای خزر و سپس ترکمنستان به افغانستان متصل می‌کند. اما این موضوع به دلایل مختلف از جمله مباحث فنی، امنیتی و هزینه حمل و نقل، تاکنون محقق نشده است. نگاهی به عملکرد آذربایجان در دو سال اخیر نشان می‌دهد که باکو برای نیل به اهداف راهبردی خود، تغییر نظام در افغانستان را مانع نمی‌بیند.
طراحی مسیر ریلی آذربایجان، ایران و افغانستان
با توجه به چالش‌های فراروی کریدور لاجورد، تلاش باکو برای دسترسی به افغانستان می‌تواند از طریق جایگزین دیگری به سهولت صورت گیرد و آن همکاری و مشارکت ایران است. مسیر امن و وجود زیرساخت‌های کافی و مدرن ایران می‌تواند اتصال آذربایجان و افغانستان را تسهیل و به نوعی محور ریلی مهم باکو-تهران- کابل را ایجاد کند. باید توجه داشت که به دلیل اتصال ریلی ایران به آذربایجان و نیز افغانستان، تنها حلقه مفقوده این کریدور راهبردی، اتخاذ دیپلماسی اقتصادی فشرده بین سه کشور است.
این مسیر ریلی پیامدهای مهم و راهبردی برای هر سه کشور دارد. ایران می‌تواند در راستای کاهش تاثیر تحریم‌های غرب بر اقتصاد خود از این مسیر برای افزایش اهمیت ژئواکونومیکی خود بهره ببرد و درآمدهای ارزی حاصل از ترانزیت را افزایش دهد. باکو از این طریق اهداف کلان خود را پیگیری کرده و از طریق آن به بازارهای بزرگ جنوب آسیا دسترسی خواهد یافت.
این مسیر ریلی بالقوه مزایای متعددی برای افغانستان نیز دارد. در کنار ورود این کشور به پروژه‌های بین‌المللی که ضریب پذیرش آن را افزایش می‌دهد، این امر دسترسی افغانستان به منطقه قفقاز را تسهیل می‌کند. یکی از اهداف مهم حکومت طالبان در چهار سال اخیر بهره‌گیری از پتانسیل ترانزیتی کشورهای همسایه برای افزایش صادرات و واردات به ویژه بازاریابی برای معادن خود بوده که برای حل مشکلات اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است همچنین صادرات محصولات افغانستان و واردات کالا از آذربایجان و دیگر کشورهای حوزه قفقاز را تسهیل می‌کند.
مطالب مرتبط
نقش معادن در کارکرد سیاست خارجی اقتصاد محور حکومت طالبان
اقتصاد افغانستان در 4 سال حکومتداری طالبان
جمع‌بندی
در سیاست خارجی حکومت طالبان که اقتصاد محور می‌باشد، افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری با شرکای بیشتر یک رکن محسوب می‌شود و با توجه به اشتیاق آذربایجان برای تعاملات اقتصادی با افغانستان، باکو یک هدف جدید و متنوع است. از این منظر، آذربایجان به عنوان یک ظرفیت جدید برای سیاست اقتصادی فرامنطقه‌ای حکومت طالبان مطرح است. برای تحقق این همکاری، مسیر زمینی با صرفه اقتصادی برای پایداری این رابطه شرط مهم و اساسی است.
مسیر ریلی ایران که با هر دو کشور آذربایجان و افغانستان متصل است، می‌تواند به عنوان یک کریدور امن، مقرون به صرفه و بالفعل به تحقق این سیاست افغانستان کمک کند. مسیر ریلی آذربایجان، ایران و افغانستان علاوه بر منافع اقتصادی برای هر سه کشور، بر پیوند و نزدیکی سه کشور کمک خواهد کرد. همکاری سه کشور در پلتفرم‌هایی مانند سازمان اکو نیز بر این روند تاثیرگذار خواهد بود، همانطور که ایجاد مسیر ریلی استانبول-تهران-اسلام آباد را تسهیل کرد.
گام مهم لازم در حال حاضر، دیپلماسی فشرده 3 کشور برای دستیابی به توافقی در این زمینه است. پیشنهاد می‌شود نمایندگان حکومت طالبان، آغازگر این دیپلماسی بوده و دیپلمات‌های آذربایجان و ایران را برای رسیدن به توافقی در این زمینه در کابل میزبانی کنند.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
