بررسی تحولات افغانستان
در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها از اقدام حکومت طالبان برای انتقال خانواده‌های اعضای تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) به مناطق دور از مرز دو کشور خبر می‌دهند. هر چند حکومت طالبان تاکنون این خبر را رد و یا تایید نکرده است اما 2 رسانه به نقل از منابع خود نوشته‌اند که روند انتقال خانواده‌های اعضای تحریک طالبان پاکستان از مناطق مختلف ولایت ننگرهار به ولایت‌های کابل و غزنی آغاز شده است.
طالبان پس از به قدرت رسیدن، گروه‌های جهادی غیر افغان را از مناطق مرزی این کشور دور کرد و در ولایت‌های غیر همجوار با کشورهای همسایه مستقر کرد. ذیل این برنامه، اعضای حرکت اسلامی ازبکستان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی که سال‌ها در ولایت‌های هم مرز با ازبکستان و چین مستقر بودند، به دیگر ولایات مانند سرپل منتقل شدند اما در ارتباط با تحریک طالبان پاکستان این اقدام صورت نگرفت.
حکومت طالبان در ابتدا تلاش کرد با میانجیگری بین دولت پاکستان و تحریک طالبان پاکستان، این معضل را حل کند به همین دلیل میزبان مذاکرات نمایندگان دولت پاکستان و رهبران تیتیپی در کابل شد اما این تلاش‌ها به ثمر نرسید. با شدت گرفتن عملیات‌های تیتیپی در خاک پاکستان، اختلافات بین کابل و اسلام آباد اوج گرفت و منجر به تنش شدید در روابط دو کشور شد که تاکنون ادامه دارد.
این سئوال مطرح است که چرا حکومت سرپرست افغانستان، اعضای تحریک طالبان پاکستان را مانند حرکت اسلامی ازبکستان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی از مرز پاکستان دور نکرد تا متهم به حمایت از تیتیپی نشود و روابط دو کشور به این حد از سردی نرسد. به نظر می‌رسد حکومت طالبان در این مورد با تنگناهایی مواجه شد که نتوانست جابجایی اعضای تحریک طالبان پاکستان را مانند سایر گروه‌های منطقه‌ای انجام دهد.
نخست این که اعضای تحریک طالبان پاکستان مانند دو گروه ازبک و چینی در حد چند صد نفر نیستند. اعضای تیتیپی و خانواده‌های آنان چند هزار نفر تخمین زده می‌شوند. آصف درانی نماینده ویژه پیشین پاکستان در امور افغانستان در میزگردی ادعا کرده بود 5 تا 6 هزار عضو تحریک طالبان پاکستان در افغانستان مستقر هستند. مشخص نیست که این رقم به تعداد جنگجویان و خانواده‌های آنان اشاره دارد یا فقط تعداد جنگجویان را شامل می‌شود. در صورتی که فقط تعداد جنگجویان بین 5 تا 6 هزار نفر باشد، در این صورت با احتساب خانواده‌های آنان رقمی بین 15 تا 20 هزار نفر خواهد شد. جابجایی این جمعیت (حتی اگر 6 هزار نفر باشند) بودجه زیادی می‌طلبد که برای حکومت طالبان که درگیر بحران اقتصادی است، تامین آن ممکن نیست. به نقل از منابع مطلع، حکومت طالبان 2 سال پیش تلاش کرد تا پاکستان را مجاب کند که بودجه انتقال و اسکان تحریک طالبان پاکستان را متقبل شود اما پاکستان این پیشنهاد را رد کرد و خواهان برخورد و ترد اعضای تحریک طالبان پاکستان بود.
خطر جذب تحریک طالبان پاکستان توسط داعش
دوم، فشار بر تحریک طالبان پاکستان این خطر را در پی دارد که این گروه به داعش خراسان پناه ببرد. این خطر بسیار جدی است و رهبران طالبان به خوبی آن را درک می‌کنند. برخی از رهبران سابق تحریک طالبان پاکستان نخستین جنگجویان این منطقه بودند که با داعش بیعت کردند و هسته داعش خراسان به رهبری آنان شکل گرفت. اگر تحریک طالبان پاکستان در نتیجه اقدامات حکومت سرپرست افغانستان با داعش هم پیمان شود، با چند هزار نیروی جنگی که تیتیپی در اختیار دارد، داعش خراسان به یک گروه غیر قابل کنترل تبدیل خواهد شد که نه تنها افغانستان بلکه منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
سوم، تحریک طالبان پاکستان طی 20 سال گذشته، در ایالت خیبرپختونخوا میزبان طالبان افغانستان بود و علاوه بر آن در جنگ علیه دولت افغانستان و نظامیان خارجی طالبان افغان را یاری کرد. اگر حکومت طالبان بدون موافقت این گروه دست به اقدامی بزند، علاوه بر این که رسم پشتونوالی را زیر پا گذاشته است، وجهه خود را در بین دیگر گروه‌های جهادی از دست خواهد داد. از سوی دیگر، تحریک طالبان پاکستان در بیعت با ملا هبت‌الله آخوندزاده است و هر گونه اقدامی باید با رضایت رهبران تیتیپی باشد.
در مجموع، به دلیل ملاحظات فوق تحریک طالبان پاکستان مانند بن‌بستی فرا روی حکومت طالبان قرار گرفته است که سبب متشنج شدن روابط این حکومت با پشتیان خود یعنی پاکستان شده و علاوه بر هزینه‌های سیاسی، به دلیل بسته شدن مکرر مرز، هزینه‌های اقتصادی زیادی نیز بر کابل تحمیل کرده است.
با آغاز انتقال خانواده‌های تحریک طالبان پاکستان از نقاط مرزی به سایر ولایات، می‌توان گفت که این گره در حال باز شدن است. هر چند که به دلیل وجود تعداد زیادی از اعضای تحریک طالبان در خاک پاکستان، نباید انتظار فروکش کردن عملیات‌های تیتیپی در خاک پاکستان را داشت اما احتمالا روابط دو کشور از حالت تشنج خارج خواهد شد.
این که چه عواملی باعث شده‌اند تا حکومت طالبان پروسه انتقال اعضا و خانواده‌های تحریک طالبان پاکستان را آغاز کند، موضوعی مهم دیگری است که در یادداشت دیگری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
