بررسی تحولات افغانستان
طبق اعلام رئیس جمهور آمریکا در جریان سخنرانی در کنگره این کشور، مغز متفکر حمله انتحاری فرودگاه کابل در سال ۲۰۲۱ دستگیر شده است. بر اثر این حمله 170 غیرنظامی افغان و ۱۳ نظامی آمریکایی کشته شدند. این عامل داعش خراسان که از پاکستان دستگیر شده است، محمد شریف الله عنوان شده و در حال انتقال به آمریکا است. ترامپ از همکاری پاکستان در دستگیری این فرد تشکر کرده است.
در زمان تخلیه نیروهای آمریکایی از افغانستان و در زمانی که مردم افغانستان در نتیجه جو ایجاد شده برای فرار از افغانستان به فرودگاه هجوم برده بودند، یک عامل انتحاری داعش خراسان خود را در نزدیکی درب فرودگاه کابل و در میان جمعیت منفجر کرد. کشته شدن 13 نظامی آمریکایی در نتیجه این حمله انتحاری، یکی از بزرگترین تلفات نظامیان آمریکایی در افغانستان بود و در آخرین روزهای حضور در افغانستان داغ دیگری بر دل آمریکا نهاد. به همین دلیل دونالد ترامپ در نخستین روزهای کاری خود، دستور به پیگیری پرونده این حادثه، مشهور به «ابی گیت» (یکی از دروازه‌های ورودی فرودگاه شهر کابل) داد.
نهادهای اطلاعاتی آمریکا در 3 سال گذشته، تحقیقاتی را در این زمینه آغاز کرده و به اطلاعاتی دست یافته بودند، از جمله شناسایی عواملی که در این حمله دست داشتند. یکی از افراد، فردی به نام شریف الله بود که به‌دلیل نقش وی در طراحی این حمله، به وی لقب مغز متفکر حمله «ابی گیت» داده بودند.
بعد از تعیین جان راتکلیف به عنوان رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا، ترامپ به وی دستور داد که دستگیری عاملان این حمله را در اولویت قرار دهد. طبق اطلاعات موجود، رئیس سازمان سیا در دومین روز ریاست خود بر این سازمان، طی تماس تلفنی با ژنرال عاصم ملک رئیس سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (آی‌اس‌آی) این موضوع را به اطلاع وی رساند و خواهان همکاری سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان در زمینه دستگیری عاملان این حمله شد.
اکنون که خبر دستگیری شریف الله به کمک سرویس اطلاعاتی پاکستان منتشر شده است و ترامپ از دولت پاکستان بابت این موضوع تشکر کرده است، سئوالات و ابهاماتی در این زمینه مطرح می‌شود. از جمله این که چگونه طی حدود 40 روز پس از روی کار آمدن ترامپ شناسایی و دستگیری مغز متفکر حمله «ابی گیت» محقق شد؟ چرا پاکستان در 3 سال گذشته اقدام به دستگیری این فرد نکرد و اکنون با آغاز به کار دولت ترامپ دست به این کار زد؟
حضور داعش خراسان در خاک پاکستان
در چند ماهه گذشته حکومت طالبان مدعی خروج تیم رهبری داعش خراسان از افغانستان و انتقال هسته مرکزی این گروه به پاکستان به ویژه ایالت بلوچستان این کشور شده است. هر چند که اثبات این موضوع دشوار است و از سویی به دلیل تنش ایجاد شده بین افغانستان و پاکستان، این شائبه مطرح می‌شود که احتمالا حکومت طالبان در پی متهم‌سازی پاکستان است، اما نشانه‌هایی به نفع این ادعای حکومت طالبان در حال بروز است.
دستگیری 3 عامل کلیدی داعش خراسان که در حملات کرمان و مسکو دست داشتند از خاک پاکستان یکی از مهمترین این نشانه‌ها است. تیم مانیتورینگ شورای امنیت سازمان ملل که مسئول تهیه گزارشی از وضعیت ترویسم در نقاط بحرانی است، در گزارش اخیر خود اعلام کرد که سازمان‌های امنیتی پاکستان 3 فرد مهم داعش خراسان را به نام‌های عادل پنجشیری، کاکا یونس ازبکستانی و ابو منذر تاجیکستانی دستگیر کرده است. دولت پاکستان این خبر را رد نکرد که به منزله مهر تایید بر آن است. علاوه بر این، دستگیری شریف الله مغز متفکر حمله انتحاری «ابی گیت» دلیل دیگری بر حضور عناصر داعش خراسان در خاک پاکستان است.
با توجه به این که پاکستان تمایلی ندارد تا در سطح بین‌المللی عنوان شود که داعش خراسان در خاک این کشور حضور دارند، چرا به طور خود خواسته این دستگیری‌ها خبری می‌شوند؟ محتمل‌ترین دلیل این است که پاکستان به ازای پذیرش این اتهام به دنبال یک دستاورد بزرگ است. این دستاورد بزرگ همان چیزی است که پاکستان در ماه‌های گذشته سخت برای آن تلاش کرده است؛ پذیرش این کشور به عنوان همکار مبارزه با تروریسم از سوی آمریکا.
دستاوردهای پاکستان از همکاری با آمریکا
اگر تیم دونالد ترامپ متقاعد شود که پاکستان به عنوان همکار منطقه‌ای آمریکا برای مبارزه با تروریسم انتخاب شود، پاکستان به اهداف بزرگی خواهد رسید. نخست این که پاکستان از این مسیر می‌تواند مبارزه با تحریک طالبان پاکستان را در دستور کار مشترک مبارزه با تروریسم قرار دهد. ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان در مقابل تحریک طالبان پاکستان به زانو در آمده‌اند و از مهار این تهدید امنیتی عاجز شده‌اند.
دومین دستاورد پاکستان تغییر نقش خود در پرونده افغانستان از حاشیه به متن است. بعد از تحولات 1400 انتظار بر این بود که پاکستان نقش محوری را در افغانستان ایفا خواهد کرد اما حکومت طالبان که در پی استقلال سیاست خارجی خود بود از پذیرش این نقش امتناع کرد. با تنش به وجود آمده بین کابل و اسلام آباد ناشی از قدرت گرفتن تحریک طالبان پاکستان، نقش پاکستان در افغانستان کاملا به حاشیه رفت. اکنون اگر آمریکا همکاری پاکستان را در مبارزه با تروریسم در این منطقه بپذیرد، پاکستان همانند زمان هجوم آمریکا به افغانستان در سال 2001 که محوری‌ترین کشور در قضایای افغانستان بود، نقش کلیدی خود را احیا خواهد کرد.
سومین دستاورد پاکستان از همکاری با آمریکا این خواهد بود که رقیب دیرینه خود هند را به حاشیه خواهد راند. هندی‌ها در تلاش جدی هستند که از سوی آمریکا به عنوان همکار منطقه‌ای در جنوب آسیا و به ویژه موضوع افغانستان انتخاب شوند. اگر این امر محقق شود، پاکستان بیش از پیش به حاشیه رانده خواهد شد. به همین دلیل پاکستان تلاش دارد تا با اثبات حسن نیت خود به تیم ترامپ در بحث داعش خراسان و همچنین شریک پیروزی ترامپ در دستگیری عوامل این گروه، نقش همکاری منطقه‌ای آمریکا را به خود اختصاص دهد و هند را از این نقش محروم سازد.
چهارمین دستاوردی که پاکستان به آن چشم دوخته است، موافقت آمریکا با کمک‌های مالی به این کشور است؛ کمک‌هایی که با روی کار آمدن ترامپ قطع شد و وزارت خارجه آمریکا در حال ارزیابی برای قطع همیشگی یا شروع مجدد آن است. همچنین با چراغ سبز آمریکا، نهادهای مالی بین‌المللی با اعطای وام به پاکستان موافقت خواهند کرد.
فرصت‌شناسی پاکستان
دستگیری عناصر دانه درشت داعش خراسان توسط پاکستان به ویژه دستگیری سریع شریف الله که به درخواست رئیس سازمان سیا صورت گرفت، حکایت از فرصت‌شناسی پاکستانی‌ها دارد. با اشراف و قدرتی که سرویس‌های امنیتی پاکستان دارند، چرا شریف الله پیش از این و در زمان ریاست جمهوری جو بایدن دستگیر نشد؟ با احتمال بالا پاکستان با آزادی عمل به داعش خراسان، به عناصر مهم این گروه اجازه داد تا وارد این کشور شوند تا در فرصت طلایی با دستگیری عوامل مهم این گروه امتیاز بزرگی را از آمریکا کسب کند. در ادراک مقامات راولپندی، ترامپ شهرت طلب و تاجر پیشه حتما این لطف پاکستان را جبران خواهد کرد.
این اقدام پاکستانی‌ها مسبوق به سابقه است. در سال 2001 که آمریکا جنگ علیه حکومت طالبان را آغاز کرد، به شدت به دنبال عوامل مرتب با القاعده بود. در آن زمان سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان با دستگیری بسیاری از افغان‌ها و رهبران طالبان مقیم پاکستان، آنان را به عنوان عوامل مرتبط با القاعده تحوبل آمریکا دادند. عبدالسلام ضعیف سفیر طالبان در پاکستان با همین اتهام دستگیر و تحویل مقامات آمریکایی شد که چند سالی را در زندان گوانتانامو سپری کرد.
کلام آخر این که پاکستان به شدت در تلاش است تا اعتماد از دست رفته آمریکا را دوباره جلب کند. دستگیری فردی که مغز متفکر حمله داعش خراسان در فرودگاه کابل عنوان می‌شود، یک اقدام اعتمادساز در این راستا است. اما آیا مداخله آمریکا کمکی به وضعیت پاکستان خواهد کرد؟ پاکستانی‌ها به خوبی می‌دانند که مداخله آمریکا در افغانستان منجر به رشد تروریسم در منطقه شد اما راه خروج از بحران چندگانه امنیتی، اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور خود را در این مسیر خطرناک دنبال می‌کنند.
