بررسی تحولات افغانستان
به تازگی مراسم معرفی «صنیع‌الله فرهمند» به عنوان نماینده ویژه و سفیر حکومت طالبان در ترکیه انجام شد. مراسم معرفی سفیر حکومت طالبان در ترکیه، توسط امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه در سفارت افغانستان در آنکارا صورت گرفت. سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان هنگام معرفی سفیر حکومت طالبان اعلام کرد که روابط کابل و آنکارا به حالت عادی برگشته است. علاوه بر این متقی، معرفی سفیر حکومت طالبان در ترکیه را یک دستاورد بزرگ خواند.
هر چند که معرفی سفیر حکومت طالبان در ترکیه از یک منظر دلالت بر توسعه روابط حکومت طالبان با ترکیه دارد اما نوع تعامل ترکیه با حکومت طالبان پرسش‌هایی را به همراه دارد. از جمه این که ترکیه چه نگاهی به طالبان دارد؟ انتظارات ترکیه از تعامل با حکومت طالبان چیست و چرا ترکیه همزمان دو نوع تعامل را با افغانستان دنبال می‌کند؟ این یادداشت در پی ارائه پاسخی به این سئوالات است.
ترکیه و پذیرش دیرهنگام سفیر حکومت طالبان
در زمان جنگ آمریکا و ناتو در افغانستان، ترکیه تنها کشور اسلامی بود که نیروی نظامی فعال علیه طالبان داشت. با وجود این سوء پیشینه، ترکیه از جمله کشورهایی بود که پس از به قدرت رسیدن طالبان در مرداد ماه 1400، سفارت خود را در کابل فعال نگه داشت. ترکیه، شناسایی دفاکتوی حکومت طالبان را با پذیرش دیپلمات‌های حکومت طالبان در کنسولگری این کشور در شهر استانبول در پایان سال ۱۴۰۱ شروع شد و با واگذاری سفارت افغانستان در آنکارا در پایان سال ۱۴۰۳ به نماینده طالبان شناخت سیاسی هم صورت گرفت. اکنون با پذیرش سفیر حکومت طالبان در ترکیه، روابط آنکارا با کابل وارد فاز جدیدی شده است.
بررسی این روند نشان می‌دهد که ترکیه در نزدیک شدن به طالبان گام‌های کندی برداشته است. پذیرش سفیر بعد از چهار سال دلالتی بر همین موضوع دارد. گذشته از این، ترکیه تنها کشور در سطح منطقه است که بیشترین مقامات بلندپایه حکومت قبلی افغانستان که اکنون در حکم مخالفان طالبان به شمار می‌روند، در آن حضور دارند. بخشی از اپوزیسیون حکومت طالبان نه تنها در ترکیه حضور دارند بلکه دولت ترکیه به آنان اجازه فعالیت سیاسی علیه طالبان را هم داده است. در بین این افراد، چهره‌های شاخصی مانند عبدالرشید دوستم رهبر ازبک تبار مخالف طالبان قرار دارد موضع به شدت ضد طالبانی دارد.
در واقع ترکیه تنها کشوری است که همزمان با حفظ تعامل با حکومت طالبان و میزبانی از مخالفان طالبان، تعامل دو سویه را در پیش گرفته است. از سوی دیگر ترکیه تنها کشور منطقه است که از زمان به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان، تاکنون هیچ مقام بلندپایه آن کشور به افغانستان سفر نکرده است. برعکس، مقامات بلندپایه حکومت طالبان سفرهای متعددی به ترکیه داشته‌اند. ملا عبدالغنی برادر معاون اقتصادی ریاست الوزرا (نخست وزیر)، بلندپایه‌ترین مقام حکومت طالبان است که تاکنون به ترکیه سفر کرده است.
پذیرش سفیر حکومت طالبان در ترکیه در حالی صورت گرفت که کشورهایی مانند قطر، امارات متحده عربی، پاکستان، چین، روسیه، ایران، ترکمنستان، قزاقستان، مالزی و نروژ بسیار قبل‌تر از آنکارا سفیر حکومت طالبان را پذیرش کرده بودند. از این روند کند و بی‌میل آنکارا در گسترش روابط با کابل از جمله پذیرش سفیر حکومت طالبان با تاخیر، در عین حفظ تعامل با مخالفان طالبان و از طرف دیگر، اشتیاق و تلاش فراوان کابل برای داشتن روابط گسترده با ترکیه چه چیزی برداشت می‌شود؟ البته این که حکومت طالبان خواهان گسترش روابط با ترکیه و یا هر کشور دیگری باشد، طبیعی است اما چرا ترکیه نسبت به حکومت طالبان بی میل است و در نزدیک شدن به حکومت طالبان کُند بوده است. از سوی دیگر چرا هم با حکومت طالبان تعامل دارد هم با مخالفان آن حکومت؟
دلایل احتمالی ترکیه در تعلل روابط با حکومت طالبان
در این زمینه سه احتمال می‌توان مطرح کرد.
- اولین احتمال این است که آنکارا تلاش دارد به شکل غیر مستقیم نشان دهد که از ترکیب حکومت طالبان راضی نیست. با توجه به توجه ترکیه بر جامعه ترک تباران منطقه، عدم حضور یک ترک تبار افغان در سطوح بالای حکومت، ممکن است عامل عدم تعامل مشتاقانه ترکیه با حکومت طالبان باشد. مبتنی بر همین مسئله ترک تباری، احتمال سفیر حکومت طالبان در ترکیه یک ترکمن معرفی شده است.
دومین احتمال این است که آنکارا سعی دارد روابط اقتصادی با افغانستان را بر روابط سیاسی ترجیح دهد. به همین دلیل در گسترش مناسبات اقتصادی شتابان اما در گسترش روابط سیاسی، کند و با گام‌های آهسته عمل می‌کند. شاید آنکارا به دلیل اولویت‌هایی که در محیط پیرامونی خود از جمله سوریه دارد، مسئله افغانستان را در اولویت‌های چندم خود گذاشته است.
سومین احتمال این است که آنکارا از این رویکرد، به عنوان ابزار فشار برای وادار ساختن طالبان به مذاکره با رهبران افغان مستقر در آنکارا استفاده می‌کند و خواهان ادغام این رهبران افغان در حکومت افغانستان است. در این راستا، پذیرفتن سفیر حکومت طالبان یک گام دیگر آنکارا برای وابسته سازی حکومت طالبان به خود و یا در چارچوب دیگر، تعامل مثبت برای پذیرش خواسته‌های خود از جانب حکومت طالبان باشد.
مطالب مرتبط
طالبان و ترکیه؛ نگاهی به سفر «ملا برادر» به آنکارا
بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های نشست استانبول
در مجموع می‌توان گفت پذیرفتن سفیر حکومت طالبان توسط آنکارا می‌تواند چراغ سبزی باشد برای این که طالبان بیشتر به خواسته‌های ترکیه به خصوص آنچه که در احتمال سوم تأکید شد، توجه کند. ترکیه هر چند فرصت‌ها و ابزارهای زیادی برای تامین منافع خود در افغانستان دارد که طالبان هم با آنها مشکلی ندارد اما حضور ترک تباران در ساختار قدرت افغانستان می‌تواند در راستای تامین اهداف کلان ترکیه در کانتکس پان‌ترکیسم مورد توجه آنکارا باشد. از همین‌رو آنکارا تا زمانی که به این هدف نرسد میل و رغبت زیادی برای تعامل عمیق با حکومت طالبان نشان نخواهد داد و شیب تعاملات دیپلماتیک یک سویه خواهد بود.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
