بررسی تحولات افغانستان
یوسف وفا والی بلخِ حکومت طالبان به دعوت رسمی مقامات تاجیکستان به دوشنبه پایتخت این کشور سفر کرد و با مقامات امنیتی و استخباراتی دوشنبه دیدار و گفتگو کرد. والی بلخ بلندپایه‌ترین مقام حکومت طالبان طی چهار سال پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان است که به تاجیکستان سفر می‌کند. این سفر پس از آن انجام شد که دوشنبه چند بار مومن یتیموف رئیس کمیته امنیت ملی تاجیکستان را به کابل گسیل داشته بود. طبیعی است که این دید و بازدیدها دال بر عبور دوشنبه از رویکرد تخاصم به تعامل با حکومت طالبان است.
سئوالی که در این زمینه قابل طرح می‌باشد این است که چرا تاجیکستان به‌جای دعوت از یک مقام بلندپایه از کابل، والی بلخ را برای دیدار و گفتگو دعوت کرد؟ چه نگاه و رویکردی ورای چنین حرکتی در تعریف تعامل دوشنبه با حکومت طالبان وجود دارد؟ در این زمینه دلایلی وجود دارد که به مهم‌ترین آنها پرداخته می‌شود.
سیاست زیرکانه تاجیکستان؛ انتخاب والی بلخ به عنوان مهمان
هر چند عوامل متعدد سیاسی، امنیتی و اقتصادی تاجیکستان را به تعامل با حکومت طالبان واداشته است اما دوشنبه با دعوت از والی بلخ به عنوان یک مقام محلی نشان داد که نمی‌خواهد تعامل آن کشور با حکومت طالبان از جنس تعامل دیگر کشورها با کابل تعبیر شود و معنای شناسایی دفاکتو را دهد. در واقع تاجیکستان با این اقدام زیرکانه زمینه تماس با حکومت طالبان را از یک کانال محلی فراهم کرد و نیز نشان داد که محتاطانه گام برمی‌دارد.
تاکتیک یک تیر و دو نشان
بر اساس اصول پارادیپلماسی، سفر یک مقام محلی به کشور همسایه امری معمول است. نمونه‌های آن در چهار سال گذشته به‌طور متعدد مشاهده شد از جمله سفر استانداران استان‌های مرزی ایران به ولایت هرات و متعاقبا سفر والی هرات و فراه به ایران قابل ذکر استو اما این سفر‌ها صرفاً در سطح تماس ولایت با ولایت برای حل مسائل فنی در حوزه‌های اقتصادی قابل تعریف است. سفر والی بلخ به پایتخت تاجیکستان صورت گرفت و گفتگوی وی با مقامات ملی این کشور بود که این امری غیر معمول است.
در این خصوص حضور والی بلخ در دوشنبه می‌تواند از دو جنبه تحلیل شود؛ جنبه نخست این که دوشنبه با انتخاب یوسف وفا نماینده تام الاختیار رهبر طالبان در حوزه شمال افغانستان، دستگاه‌های دیپلماتیک مستقر در کابل را دور زد و کانال ارتباطی مستقیم با رهبر طالبان ایجاد کرد. دوم این که مقامات تاجیکستان زیرکانه سفر والی بلخ به دوشنبه را این گونه توجیه خواهند کرد که حضور یک مقام محلی حکومت طالبان در دوشنبه یک سفر عادی و صرفاً برای گفتگو پیرامون مسائل محلی است. به عبارت دیگر دوشنبه هم از طریق والی بلخ کانال قوی ارتباطی در سطح رهبری طالبان ایجاد کرد و هم تلاش کرد از هزینه سیاسی و رسانه‌ای این قضیه بکاهد.
سنجش ظرفیت طرف مقابل
از نگاه دیگر، انتخاب والی بلخ به‌عنوان فرد شماره یک حکومت طالبان در حوزه شمال افغانستان با هدف سنجش میزان پذیرش مطالبات دوشنبه از حکومت طالبان است. در این خصوص، دوشنبه بی‌گدار به آب نزده است و مذاکره با حکومت طالبان و ارائه مطالبات خود را از طریق والی بلخ که فردی نزدیک به رهبر طالبان می‌باشد، شروع کرده است. تاجیکستان با این اقدام اولاً خواسته است بازخورد مطالبات خود از حکومت طالبان را مورد سنجش قرار دهد و ثانیاً با انداختن توب در زمین حکومت طالبان، حسن نیت و ابتکار عمل بعدی را به طرف مقابل واگذار کرده است. این که رهبران طالبان چه اقدامی خواهند کرد گام بعدی حرکت دوشنبه را مشخص می‌سازد.
مطالب مرتبط
چرخش سیاست خارجی تاجیکستان در قبال حکومت طالبان
نگاهی به وضعیت جماعت انصارالله در افغانستان
جمع‌بندی
به‌‌صورت کلی دوشنبه با حرکت‌های کج‌دار و مریز خود با حکومت طالبان چند هدف کلی را دنبال می‌کند. نخست این که دوشنبه هنوز دیدگاه خود نسبت به حکومت طالبان را به‌طور کامل تغییر نداده و محتاط است؛ دوم تاجیکستان نشان داد که حاضر نیست سطح تعامل با حکومت طالبان را موازی با کشورهای دیگر آغاز کند و مایه یأس گروه‌های مخالف حکومت طالبان مستقر در آن کشور گردد.
سوم، مقامات تاجیک با انتخاب والی بلخ برای سفر به دوشنبه، کانال غیر رسمی برای تماس با حلقه رهبری حکومت طالبان ایجاد کرد و در عین حال مانع تفسیر برقراری روابط با حکومت طالبان شد. در نهایت این که دوشنبه از طریق چنین اقدامی نشان داد که عجله‌ای برای گشودن باب تعامل رسمی با حکومت طالبان ندارد و کار با حکومت طالبان را از سطح بسیار پایین شروع می‌کند.
البته تاجیکستان پیش از این اقدام مهم، سینگال‌های مثبتی به حکومت طالبان ارسال کرده بود. در ماه‌های اخیر نشانه‌ای از تداوم مواضع خصمانه یا اظهارات تند در سخنان امامعلی رحمان در قبال حکومت طالبان مشاهده نمی‌شود. پیش از این رحمان در سخنرانی‌های مختلف با ادبیات تند حکومت طالبان را مورد انتقاد قرار می‌داد اما در یک سال اخیر خبری از این لفاظی‌های وی نیست. سیگنال مثبت دیگر، پس از زلزله مهیب در افغانستان مشاهد شد. در پی وقوع زلزله در ولایت کنر، تاجیکستان بیشترین میزان کمک‌های بشردوستانه را به افغانستان ارائه کرد. اقدامی که می‌توان آن را در چارچوب دیپلماسی بشردوستانه و به منزلۀ ابزاری برای ارسال پیام حسن نیت به کابل تفسیر کرد. سیگنال مثبت دیگر، سخنرانی رحمان در آخرین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود که در آن جامعه بین‌المللی را تشویق کرد از کمک به مردم افغانستان دریغ نکنند.
ما را در شبکههای اجتماعی دنبال کنید
