بررسی تحولات افغانستان
طبق اظهارات مقامات روسیه، این کشور در نظر دارد سطح روابط خود با حکومت طالبان را به سفیر ارتقاء دهد. دیمیتری ژیرنوف سفیر روسیه در کابل یادداشت رسمی دربارۀ پذیرش سفیر حکومت طالبان را به وزارت خارجۀ حکومت سرپرست افغانستان سپرده است. معدود کشورهایی هستند که حاضر شده‌اند سفیری از جانب حکومت طالبان بپذیرند، به همین دلیل این اقدام بازتاب وسیعی داشته است.
ارتقای سطح روابط روسیه و طالبان در حد سفیر، نشانۀ پیشرفت و سرعت عمل در تصمیم‌گیری مسکو درباره تحولات افغانستان است و تاحدودی می‌تواند نشانه جایگاه آیندۀ حکومت طالبان در منطقه از منظر مسکو باشد. در این نوشته، ابعاد روابط دیپلماتیک بین روسیه و طالبان و تأثیرات آن را مورد بررسی می‌شود.
سیاست عملگرایانۀ روسیه در قبال حکومت طالبان
سیاست روسیه در قبال حکومت طالبان پیچیده و چند لایه به نظر می‌رسد. پس از تحولات سال 1400، مسکو سیاست خود در زمینه تعامل با حکومت طالبان را به صورت مرحله‌‌ای یا گام به گام پیش برد و در در هر مرحله، بر اساس شرایط گام بعدی را برداشت.
طی سه سال گذشته این سیاست گام به گام روسیه در قبال افغانستان و حکومت طالبان مشهود بوده است. هر چند که مبنای این سیاست، تعامل با طالبان بود اما تا یک سال پیش بروز برخی رفتارها، از تردید روس‌ها در سیاست تعاملی عمیق حکایت می‌کرد. به عنوان مثال تماس با برخی از رهبران مخالف طالبان گویای این تردید بود و حلقاتی نیز در مسکو به عنوان مانع در برابر سیاست تعاملی عمل می‌کردند.
به نظر می‌رسد که مسکو از این تردید خارج شده و با اقدام اخیر مبنی بر عزم بر پذیرش سفیر حکومت طالبان، منافع ملی خود را در این مسیر یافته است.
روسیه با اجرای سیاست گام به گام که جدیدترین گام آن پذیرش سفیر حکومت طالبان خواهد بود، تسلط خود را بر محیط پیرامونی را به نمایش می‌گذارد. با آغاز جنگ اوکراین، برداشت‌ها بر این بود که مسکو نخواهد توانست بر مسئله افغانستان تمرکز کند اما روس‌ها با برگزاری سلسله نشست‌های فرمت مسکو و ایفای نقش محوریت در سطح منطقه، نفوذ و پرستیژ خود را در مسئله افغانستان به نمایش گذاشتند.
لازم به ذکر است که بخشی از جسارت مسکو در تطبیق سیاست گام به گام، ناشی از تعاملات دیپلماتیک هند، چین، ترکیه و پاکستان با حکومت طالبان بود و سبب شدند تا مسکو گام بلند جدید یعنی ارتقا روابط تا سطح سفیر را بردارد.
نوع سیاست روسیه در تعامل با حکومت طالبان
بر خلاف چین که سیاست آن در قبال حکومت طالبان اقتصاد محور است، روسیه، امنیت و سیاست محوری را در پیش گرفته است. بر همین اساس، بسته‌های تشویقی روسیه برای حکومت طالبان، سیاسی- امنیتی است. روسیه انتظار دارد که این ارتقای سطح روابط دیپلماتیک، حکومت طالبان را از نزدیک شدن به ناتو منصرف کند و یا در صورت آغاز تعامل ناتو با حکومت طالبان، کابل ملاحظات مسکو را مد نظر داشته باشد.
برخلاف برخی کشورها که روابط عمیق با حکومت طالبان را منوط به برخی پیش‌شرط‌ها مانند تشکیل حکومت فراگیر کرده‌اند، روسیه همانند چین فقط بر تامین منافع خود در افغانستان تمرکز دارد. سیاست تعاملی روسیه در قبال افغانستان هر چند که تامین کننده منافع آن کشور است اما این سیاست، روابط روسیه و افغانستان را مانند دهۀ پنجاه و شصت شمسی، در محور «دولت با دولت» متمرکز می‌سازد و نمی‌تواند روابط دو کشور را در محور دو ملت تحکیم سازد.
انتظارات حکومت طالبان در سیاست تعاملی با روسیه
در حالی که آمریکا و دیگر اعضای ناتو، سیاست کنترل از راه دور و دو پهلو را در قبال افغانستان در پیش گرفته‌اند، حکومت طالبان برای بقا و تقویت حکومتداری خود به کشورهای منطقه روی آورده است. بر همین اساس، سیاست خارجی حکومت طالبان گرایش به شرق دارد.
اقتصادی
حکومت طالبان که اقتصاد ورشکسته را از نظام پیشین به ارث گرفته است، بر این باور است که بدون حمایت و تعامل اقتصادی منطقه، اقتصاد افغانستان فرصت رشد و توسعه نخواهد داشت. ذیل این دیدگاه، کابل انتظار دارد مسکو همانند چین در زیرساخت‌های اقتصادی افغانستان سرمایه‌گذاری کند و سطح مبادلات تجاری را افزایش دهد.
با توجه به تحریم‌های مالی و درگیر بودن روسیه در جنگ اوکراین، به نظر نمی‌رسد که روسیه بتواند این سطح از انتظارات حکومت طالبان را به زودی پاسخ دهد.
سیاسی
در بعد سیاسی، حکومت طالبان از مسکو انتظار دارد تا با توجه به عضویت آن در شورای امنیت سازمان ملل، در مجامع بین‌المللی حامی آن باشد. نگاهی به چند سال گذشته نشان می‌دهد که مسکو در این زمینه به خوبی انتظارات کابل را برآورده ساخته است. یکی از موانع مهم در قبال یکجانبه‌گرایی آمریکا در شورای امنیت درباره مسائل افغانستان، مسکو بوده است و با همراهی چین به خوبی این نقش را ایفا کرده است.
هر چند که تبادل سفیر بین مسکو و کابل تأثیر جدیدی بر روابط افغانستان و روسیه ندارد اما این اقدام سطح روابط فراتر از دوفاکتو را به نمایش می‌گذارد. این اقدام ضمن این که برای حکومت طالبان بسیار ارزشمند است و از آن به عنوان یک امتیاز استفاده می‌کند، می‌تواند به منزله یک گام مهم برای حرکت به سمت شناسایی تلقی شود. بدیهی است که اقدام مسکو برای پذیرش سفیر حکومت طالبان، نقش مهمی در ترغیب دیگر کشورها برای تعامل با حکومت سرپرست افغانستان دارد.
مطالب مرتبط:
پیامدهای حذف طالبان از لیست تروریستی روسیه
3 انگیزه مهم روسیه برای گام‌های بلند به سوی افغانستان
جمع‌بندی
مسکو در چهار سال گذشته سیاست حساب شده‌ای را در قبال افغانستان و حکومت طالبان برداشته است که برآیند آن در حال حاضر پذیرش سفیر حکومت طالبان است. مشخصه بارز سیاست روسیه، امنیت و سیاست محوری آن است. از مهمترین کارکردهای سیاست تعاملی روسیه با حکومت طالبان، پیشگیری از خطر گرایش افغانستان به سمت ناتو، دفع تهدیدات امنیتی از سوی داعش خراسان و تامین منافع اقتصادی است.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
