بررسی تحولات افغانستان
روسیه که در ابتدا از جنگ آمریکا در افغانستان حمایت می‌کرد بعدها به یکی از منتقدان این جنگ تبدیل شد چرا که طولانی شدن جنگ آمریکا در افغانستان روسیه را در هم‌نوایی برخی از کشورهای منطقه به این نتیجه رساند که واشنگتن سیاست تداوم بحران در افغانستان را روی دست دارد. ناظر به این نگرش و برداشت بود که روسیه در سال ۲۰۱۷ طرح ابتکاری موسوم به فرمت مسکو را برای ارائه راه حل سیاسی و دیپلماتیک جنگ افغانستان از طریق رایزنی با کشورهای منطقه و طرف‌های درگیر به راه انداخت.
با توجه به ظرفیت و توانایی سیاسی که مسکو از آن برخوردار است، توقع می‌رفت این فرمت بتواند راه‌حلی را ارائه دهد که بحران افغانستان را قبل از ورود به مرحله جدید به سرانجام برساند. هر چند تلاش‌های فرمت مسکو نتوانست بدیلی برای مذاکرات آمریکایی‌ها با طالبان باشد، اما در کارنامه این فرمت یک امتیاز ثبت است و آن این است که مسکو توانست برای اولین بار نمایندگان طالبان را با سران مخالف این گروه دور یک میز بنشاند.
وضعیت افغانستان پسا خروج
پس از خروج آمریکا از افغانستان، در نتیجه مذاکرات قطر و سقوط کامل حکومت افغانستان، روسیه همچنان در هم‌نوایی با برخی از کشورهای منطقه بر این نظر است که آمریکا با خروج غیر مسئولانه از افغانستان، به عمد این کشور را در وضع بحرانی رها کرد. پس از سقوط جمهوریت، طالبان توانست با ایجاد یک حکومت سرپرست مرکب از اعضای خود، از خلأ امنیتی ناشی از فروپاشی حکومت جلوگیری کند، اوضاع را تحت کنترل درآورد، برخی از عوامل بحران‌زا بخصوص داعش خراسان را سرکوب کند، مبارزه مشهودی علیه مواد مخدر انجام دهد و مهم‌تر از همه در قامت یک حکومت توانست بر سراسر افغانستان حاکمیت یکپارچه‌ای را اعمال کند.
عدم وجود حکومت فراگیر؛ نگرانی روسیه و دیگر کشورهای منطقه
با این وجود، نگرانی شدیدی که همچنان در سطح منطقه وجود دارد و کماکان این کشور را مستعد بحرانی شدن نگهداشته است، عدم شکل‌گیری یک حکومت فراگیر قومی – سیاسی در افغانستان است. چنانچه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در نشست اخیر سران کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی اوضاع افغانستان را در فقدان حکومت فراگیر که در برگیرنده حضور نمایندگان تمام گروه‌های قومی در سطحی مناسب باشد، به شدت چالش‌برانگیز دانست. در واقع فرض اساسی مسکو این است که آمریکا بدون تلاش برای ایجاد یک حکومت فراگیر از طریق مذاکرات دوحه و وانهادن افغانستان به حال خود، عمداً این کشور را به سوی یک بحران دیگر سوق داد.
تداوم برگزاری نشست‌های فرمت مسکو از سوی روسیه
معطوف به این نگرانی، روسیه برگزاری نشست‌های فرمت مسکو را پس از روی کار آمدن حکومت طالبان با جدیدت بیشتر و با تمرکز بر تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان دنبال کرده است. پس از برگزاری دور قبلی نشست فرمت مسکو در سال گذشته میلادی، قرار است روز جمعه هفتم مهر/میزان برابر با 29 سپتامبر دور دیگر این نشست در شهر کازان روسیه برگزار شود. هر چند برخی مسائل دیگر مانند حضور گروه‌های تروریستی و مواد مخدر نیز در دستور کار نشست پیشرو قرار خواهند داشت اما همچنان که در موضع پوتین ملاحظه شد و در چند روز گذشته از سخنان ضمیر کابلوف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان و ماریا زاخاروا سخنگوی وزارت خارجه روسیه مشهود است، بحث محوری نشست پیشروی فرمت مسکو همان تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان می‌باشد.
احتمال روی آوردن طالبان به مذاکره با مخالفان
این که نشست پیش رو تا چه اندازه می‌تواند طالبان را به تشکیل حکومت فراگیر متقاعد یا مجاب کند، به میزان اعمال نفوذ این فرمت و ابزار‌های کشورهای عضو آن باز می‌گردد. با این وجود با توجه به دو مهم، پیش‌بینی می‌شود حکومت طالبان تحت فشار کشورهای منطقه در آینده مذاکره با مخالفان را شروع کند؛ نخست این که حکومت طالبان برای تشکیل حکومت فراگیر نه تنها از سوی منطقه بلکه از سوی کشورهای فرامنطقه نیز تحت فشار است و دوم، حکومت طالبان برای تداوم و ثبات به شدت به همکاری‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه نیاز دارد. از این رو، احتمالا طالبان تن به مذاکره با سایر گروه‌ها برای تشکیل یک حکومت فراگیر هر چند با قرائت خاص خود خواهد داد. دعوت احمد مسعود به روسیه پیش از برگزاری نشست فرمت مسکو را می‌توان نوعی آدرس‌دهی به طالبان از طرف روسیه عنوان کرد. مورد قابل تأمل دیگر این است که در این نشست از سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان نیز دعوت شده است که در دور قبلی مسکو از این امر سر باز زد.
