بررسی تحولات افغانستان
فرمت مسکو یک پلتفرم منطقه‌ای است که توسط روسیه در سال ۲۰۱۷ ایجاد شد. این نشست تاکنون در ادوار مختلف با دستور کارهای مختلفی برگزار شده است. ششمین دور این نشست با حضور نمایندگان کشورهای روسیه، چین، ایران، هند، پاکستان، هند، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان در مسکو ۱۳ مهر/ میزان برگزار شد. در این دور از نشست فرمت مسکو امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان به عنوان مهمان ویژه دعوت شده بود.
بررسی بیانیه پایانی نشست فرمت مسکو نشان می‌دهد که چه نگرانی‌هایی در سطح منطقه درباره افغانستان وجود دارد و علاوه بر این نگرانی‌ها، چه مطالباتی از حکومت طالبان وجود دارد و آینده مطلوب برای افغانستان از نگاه کشورهای منطقه چیست.
مهمترین نگرانی مشترک که در سطح منطقه از ناحیه افغانستان وجود دارد وجود گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان است. آنچه که پس از گذشت سه سال از حاکمیت طالبان بر افغانستان به عنوان یک نگرانی جدی در این دور از نشست فرمت مسکو مطرح شد، موضوع حضور گروه‌های تروریستی در افغانستان است. با این که حکومت طالبان همواره تأکید کرده است که هیچ گروه تروریستی در افغانستان حضور ندارد اما مواضع کشورهای منطقه نشان می‌دهد که در این زمینه بین کابل و منطقه تضاد دیدگاه وجود دارد.
اعتقاد کلی بر این است که طالبان برخی از گروه‌های تروریستی منطقه‌ای را در خاک افغانستان پناه داده و تا کنون حاضر نشده است که آنها را نابود کند یا از قلمرو افغانستان اخراج کند. آنچه این قضیه را بیشتر خطر‌آفرین نشان می‌هد، استفاده از عنوان «گروه‌های تروریستی تجزیه‌طلب» در نشست فرمت مسکو بود که پیش از این استفاده نشده بود اما در این دور از نشست فرمت مسکو مورد استفاده قرار گرفت. این مسئله نشان می‌دهد که قلمرو افغانستان به صورت بالقوه آماده است که علیه کشورهای منطقه تبدیل به کانون خطر و ناامنی شود.
از سوی دیگر نماینده حکومت طالبان در نشست فرمت مسکو اظهارات دیگری مطرح کرد. امیرخان متقی بدون ذکر نام کشوری اظهار داشت که داعش در خارج از مرزهای افغانستان مراکز تجهیز و تربیت نیرو ایجاد کرده است. به گفته وی، داعش هیچ پایگاه و نیرویی در افغانستان ندارد و عملیات‌‌های آن از خارج افغانستان و توسط اتباع دیگر کشورها انجام می‌شود. مبارزه حکومت طالبان با داعش که دیگر کشورها نیز به آن صحه می‌گذارند امری قابل قبول برای کشورهای منطقه است اما حکومت طالبان می‌باید در مقابل نگرانی‌های کشورهای منطقه درباره سایر گروه‌های تروریستی پاسخ قناعت‌بخش ارائه کند؛ زیرا آنچه از حکومت طالبان خواسته شد این بود که مبارزه علیه تمام گروه‌های تروریستی باید به‌طور مساوی و بدون تبعیض صورت گیرد که به معنای عدم مدارای حکومت طالبان با برخی گروه‌هایی است که اهداف منطقه‌ای دارند.
در کنار این نگرانی امنیتی، موارد دیگری که در نشست فرمت مسکو تاکید شد، اعطای حقوق اساسی همه مردم افغانستان از جمله زنان و دختران و تمامی اقوام بود. همچنین در ششمین نشست فرمت مسکو از حکومت طالبان خواسته شد که با فراهم‌آوری زمینه و شرایط لازم برای بهبود وضعیت زندگی مردم از مهاجرت مردم افغانستان جلوگیری کند و فضا را برای بازگشت پناهندگان به افغانستان مهیا کند.
از منظر نمایندگان کشورهای منطقه در فرمت مسکو، چشم‌انداز افغانستان با ثبات در گرو توسعه پروژه‌های زیربنایی در این کشور، گسترش مبادلات اقتصادی و سرمایه‌گذاری در افغانستان است. شرکت‌کنندگان فرمت مسکو تداوم کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی را به صورت فوری و عاری از اهداف و اغراض سیاسی خواستار شدند.
به صورت کلی فرمت مسکو که ترکیب اصلی آن را کشورهای همسایه افغانستان بعلاوه دو کشور مهم روسیه و هند تشکیل می‌دهند، مکانیسمی است که اگر حکومت طالبان به مطالبات و خواسته‌های آن پاسخ روشن و مطلوب ارائه کند، می‌تواند در راستای ثبات و توسعه افغانستان مفید واقع شود. در واقع فرمت مسکو مکانیسمی است که به حکومت طالبان کمک می‌کند تا دریابد چه مطالبات مشترکی در سطح منطقه از افغانستان وجود دارد و چه اقداماتی می‌تواند افغانستان را در مسیر درست ثبات و توسعه قرار دهد.
