بررسی تحولات افغانستان
قرار است سومین نشست دوحه به میزبانی سازمان ملل در دهم تیر / سرطان 1403 در قطر برگزار شود. این سلسله نشست‌ها پس از سقوط نظام جمهوریت در افغانستان زیر چتر سازمان ملل برگزار می‌شود و هدف از آن تلاش برای اجماع بین‌المللی در چگونگی تعامل با حکومت طالبان است.
در دومین نشست دوحه، سازمان ملل به عنوان میزبان از حکومت طالبان درخواست کرد تا نماینده‌ای به این نشست اعزام کند اما حکومت طالبان به دلایلی از اعزام نماینده خودداری کرد. دلیل رسمی بیان شده از سوی حکومت طالبان این بود که دستور کار نشست باید با هماهنگی تنظیم شود و به دلیل امتناع سازمان ملل، حکومت طالبان به رغم این که این نشست می‌توانست منافعی برایش داشته باشد، از حضور در آن خودداری کرد.
عدم حضور حکومت طالبان در این اجلاس، به منزله بن بست برای این نشست دوحه بود چرا که بخش مهمی از مصوبات از جمله تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان منوط به همراهی و همکاری حکومت طالبان است. به همین دلیل به اذعان برخی مقامات کشورها و کارشناسان، دومین نشست دوحه با شکست مواجه شد. هر چند که آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل در پایان دومین نشست دوحه، عدم حضور طالبان را بی‌تاثیر خواند اما در عین حال ابراز امیدواری کرد که در نشست بعدی، نمایندگان حکومت طالبان هم حضور داشته باشند.
رایزنی‌های وسیع در آستانه نشست سوم دوحه
کمتر از یک ماه به برگزاری نشست دوم دوحه باقی مانده است. رایزنی‌های سازمان ملل و دولت قطر با حکومت طالبان، از تکاپوی وسیع برای قانع ساختن طالبان جهت حضور در این نشست حکایت دارد. طی روزها گذشته در گام نخست، رزماری دی‌کارلو معاون سیاسی دبیر کل سازمان ملل به کابل سفر کرد و در دیدار با مقامات طالبان تلاش کرد تا آنان را برای اجلاس در این نشست دوحه قانع سازد. پس از وی، محمد بن عبدالعزیز الخُلیفی وزیر دولت در امور خارجه کشور قطر به کابل سفر کرد و با طیف وسیعی از رهبران طالبان دیدار کرد. هیئت قطری نیز تلاش کرد تا طالبان را برای حضور در نشست دوحه قانع سازد و در دیدارهای خود به این واقعیت اقرار کرد که همه بر این باورند که این نشست بدون اشتراک حکومت طالبان راه به جایی نخواهد برد.
شروط طالبان برای حضور در نشست دوحه
مقامات مختلف طالبان در دیدار با معاون سیاسی دبیر کل سازمان ملل و وزیر دولت قطر در امور خارجه اعزام نماینده را به پذیرش شرایطی مشروط کردند. هر چند که این شروط به طور تفصیلی رسانه‌ای نشده است اما مهمترین شرط حکومت طالبان عدم نیاز به تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان است. ممکن است یکی از دیگر شرایط حکومت طالبان عدم حضور نمایندگان مخالفان حکومت و جامعه مدنی باشد چرا که در نشست دوم دوحه، مقامات طالبان به طور صریح این موضوع را بیان کردند.
چرایی مخالفت طالبان با تعیین نماینده ویژه
برای درک چرایی مخالفت طالبان با تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان، باید به شرح وظایف نماینده ویژه رجوع کرد. تعیین نماینده ویژه یکی از پیشنهادهای ذکر شده در گزارش سینیرلی اوغلو نماینده سازمان ملل بود که طی یک بررسی وسیع چند ماهه تهیه شد. این گزارش به شورای امنیت سازمان ملل فرستاده شد و شورای امنیت پس از یک کشمکش بین اعضا، سرانجام طی یک قطعنامه، خواستار اقداماتی از جمله تعیین نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان شد.
این نمانیده ویژه قرار است وظایف متعددی را بر عهده داشته باشد که وظیفه چالشی آن از منظر حکومت طالبان، انجام گفتگوهای بین‌الافغانی (بین حکومت طالبان و مخالفان) است. حکومت طالبان به شدت با این امر مخالف است چرا که معقتد است بر سراسر افغانستان حاکمیت دارد، مخالفان با استفاده از عفو عمومی می‌توانند به کشور بازگردند و در چنین شرایطی نیاز به مذاکرات بین‌الافغانی وجود ندارد. به عبارت دیگر، حکومت طالبان نگران است که با برگزاری مذاکرات بین‌الافغانی، طرف‌های مقابل شرایطی را مطرح کنند که منجر به از دست رفتن حاکمیت فعلی شود.
چشم‌انداز پیشِ روی نشست سوم دوحه
در حال حاضر کشورهای غربی بر تعیین نماینده ویژه اصرار دارند و حکومت طالبان به شدت مخالف این امر است. عدم حضور نماینده حکومت طالبان در این نشست دور باطل دیگری از نشست دوحه را رقم خواهد زد. در چنین شرایطی، ابتکار عمل سازمان ملل مهم است تا بتواند شرایط را به گونه‌ای مدیریت کند که منجر به همراهی حکومت طالبان شود. به نظر می‌رسد، راه‌هایی برای رفع این بن بست وجود دارد.
