بررسی تحولات افغانستان
امروز روز تاسوعا است؛ روزی که در سنت دیرینه عزاداری شیعیان، جایگاه ویژه‌ای دارد و با آیین‌ها و مراسم خاصی همراه است. در افغانستان، به ویژه در مناطق شیعه‌نشین، از دیرباز رسم گهواره‌کِشی در روز تاسوعا برگزار می‌شود؛ آیینی که یادآور مظلومیت حضرت علی‌اصغر (ع) طفل شش‌ماهه امام حسین (ع) در صحرای کربلا است.
هر چند شماری از مردم، به تأسی از همایش «شیرخوارگان حسینی» این آیین را در نخستین جمعه ماه محرم برگزار می‌کنند، اما سنت غالب در افغانستان، برگزاری آن در روز تاسوعا است.
در کابل، پایتخت افغانستان، پیش از تاسوعا و عاشورا چهره شهر دگرگون می‌شود. خیابان‌ها خلوت‌تر از روزهای معمول‌اند، بسیاری از مغازه‌ها بسته‌اند و حال و هوای عمومی شهر رنگ و بوی عزا گرفته است. مجالس عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) در اکثر نواحی شهر، شبانه‌روزی و پرشور برگزار می‌شوند. روزها مردم در جلسات سخنرانی، روضه‌خوانی و مرثیه‌سرایی حضور می‌یابند و شب‌ها با شور و حرارت در دسته‌های سینه‌زنی شرکت می‌کنند.
در روز هفتم محرم، یکی از آیین‌های باشکوه یعنی علم‌کشی برگزار شد؛ آیینی که همراه با نوای سوزناک «یا حسین» و «یا عباس» و اشک‌های عاشقانه عزاداران انجام گرفت. در این روز، طبق سنت دیرپای مردم کابل، کاروان‌های عزاداری از حسینیه‌ها و تکایا راهی زیارتگاه‌های معروف شهر، مانند زیارت سخی و حضرت ابوالفضل (ع) شدند. علم‌هایی که یک روز پیش به آن زیارتگاه‌ها منتقل شده بودند، پس از اجرای مراسم زنجیرزنی و عزاداری، با احترام و همراهی سوگواران، به جایگاه اولیه خود در حسینیه‌ها بازگردانده شدند.
امروز، در روز تاسوعا، بسیاری از حسینیه‌ها میزبان مراسم معنوی گهواره‌گردانی هستند؛ مراسمی که در آن، نماد گهواره حضرت علی‌اصغر (ع) با پارچه‌های سبز و سیاه مزین می‌شود و فضای حسینیه را حال و هوایی کودکانه؛ اما سراسر اندوه و مظلومیت می‌بخشد. از ساعات اولیه صبح تاسوعا، مادران در حالی که کودکان خود را در آغوش گرفته‌اند یا دست‌شان را گرفته‌اند، به سوی حسینیه‌ها روانه می‌شوند. پیشانی‌بندهایی با نوشته‌هایی «یا علی‌اصغر»، «یا حسین»، و «یا زهرا» بر پیشانی کودکان بسته شده و اشک در چشمان مادران جاری است.
در پایان مراسم تاسوعا، گهواره نمادین حضرت علی‌اصغر در میان سوگواران به حرکت درمی‌آید و مردم با سینه‌زنی و ذکر مصیبت، به یاد مظلومیت آن کودک تشنه‌لب، در پی گهواره اشک ماتم می‌ریزند. مراسم روز تاسوعا، از تأثیرگذارترین آیین‌های عاشورایی در افغانستان به شمار می‌رود و پیوندی عاطفی میان نسل‌های گوناگون ایجاد می‌کند.
از روزهای اول ماه محرم، سقاخانه‌های سیاری در کوچه پس کوچه‌ها و معابر عمومی ایجاد شده‌اند. این سقاخانه‌ها، که غالباً توسط نوجوانان و جوانان پرشور برپا شده‌اند، با ظرف‌های آب سرد و شربت، از رهگذران پذیرایی می‌کنند. جوانان با خوش‌رویی و اصرار صمیمانه، مردم را به نوشیدن آب دعوت می‌کنند تا گلویشان تازه شود و ثواب سقایی برای اهل‌بیت (ع) را به دست آورند. اوج فعالیت این سقاخانه‌ها روزهای تاسوعا و عاشورا است.
در برخی مناطق، به ویژه مناطقی که امتزاج جمعیتی میان پیروان مکتب جعفری و حنفی بیشتر است، جلوه‌ای زیبا از هم‌زیستی مذهبی به چشم می‌خورد. در روز تاسوعا و عاشورا شماری از پیروان هل سنت به ویژه بانوان با حضور در حسینیه‌ها و مراسم عزاداری، در کنار شیعیان به گهواره حضرت علی اصغر متوسل می‌شوند و حاجت می‌طلبند. این رفتار نه تنها از جایگاه رفیع حضرت علی اصغر در قلوب مسلمانان حکایت دارد؛ بلکه نشانه‌ای از احترام متقابل مذهبی و باور مشترک به مظلومیت خاندان پیامبر اکرم در میان پیروان مکاتب مختلف اسلامی است.
با وجود گستردگی و شکوه عزاداری‌ها؛ اما برخی شهروندان از وضع محدودیت‌ها و برخوردهای سخت‌گیرانه حکومت گلایه‌مندند. اگرچه مسئولان طالبان اعمال این محدودیت‌ها را با هدف «حفظ امنیت» و «جلوگیری از سوءاستفاده دشمنان» بیان می‌کنند اما مردم محدودیت‌هایی نظیر ممنوعیت برافراشتن پرچم‌های سیاه، ممانعت از سیاه‌پوش کردن سردر مغازه‌ها و ممنوعیت نصب نمادهای عاشورایی در سطح شهر را غیرقابل‌قبول می‌دانند. با این حال، برگزاری مراسم در داخل حسینیه‌ها آزادانه انجام می‌شود و حکومت طالبان تاکنون مانعی برای آن ایجاد نکرده است.
مطالب مرتبط
حال و هوای افغانستان در محرم 1404
سابقه و سنت‌های عزاداری مردم افغانستان در ماه محرم
در گذشته، در دوره‌های مختلف حکومتی، روز عاشورا به عنوان تعطیلی رسمی در تقویم کشور ثبت بود؛ اما در زمان حکومت طالبان این تعطیلی لغو شده است. با وجود این، بسیاری از کسبه‌کاران و حتی شماری از کارمندان دولتی، به صورت خودخواسته محل کار را ترک می‌کنند و در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند. نکته قابل‌توجه آن است که در تقویم رسمی حکومت طالبان، از دهم محرم با عنوان «سالروز شهادت امام حسین علیه‌السلام» یاد شده است؛ نشانه‌ای از آن‌که علی‌رغم تفاوت دیدگاه‌های مذهبی، اصل فاجعه کربلا به رسمیت شناخته شده است.
مراسم تاسوعا و عاشورا، نمادی از همبستگی، ایمان، و تداوم یک سنت فرهنگی ـ مذهبی عمیق در بطن جامعه افغانستان است که از دل تاریخ برخاسته و تا امروز، با شور و اشتیاق نسل‌های تازه تکرار می‌شود.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
