بررسی تحولات افغانستان
در شهر باستانی بامیان، مقابل مجسمه‌های بودا، بقایای یک شهر سوخته بر روی تپه‌ای دیده می‌شود، که به شهر غلغله شهرت دارد. با انتشار خبر بازسازی شهر غلغله توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، یک بار دیگر نام این اثر باستانی مطرح شد. بر اساس اخبار منتشر شده، مسئول بخش فرهنگی یونسکو در افغانستان در دیدار با رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در بامیان اعلام کرده است که یونسکو بازمانده‌های شهر غلغله را بازسازی می‌کند.
قدمت تاریخی
بر اساس روایت تاریخ‌نگاران، شهر غلغله در زمان پادشاهی سلسله غوریان توسط علاء‌الدین جهان‌سوز بنا شد و پس از اتمام، سال‌ها پایتخت غوریان بود. اما طبق برخی روایت‌ها، این شهر توسط بوداییان ساخته شد و سپس به دست مسلمانان افتاد. در هر صورت، به رغم اختلاف روایت‌ها درباره ساخت شهر غلغله، اما درباره قدمت و اهمیت آن، مورخان اتفاق نظر دارند و این اثر باستانی را به دیده قدر می‌نگرند و به همین دلیل ثبت یونسکو شده است.
معماری شگفت‌انگیز
هر چند که در حال حاضر شهر غلغله یک مخروبه باستانی محسوب می‌شود اما بقایای آن، بازگوی معماری شگفت‌انگیز و تمدن این شهر در دوران آبادانی است. این شهر بر فراز یک تپه ساخته شده و در مرتفع‌ترین نقطه این تپه قصری بوده است. برخی از دیوارهای این شهر عرض حدود یک متر دارند و گنبدها نیز حکایت از معماری مجلل آن دارند. بخش‌هایی از ساختمان مسجد شهر غلغله نیز هنوز باقی مانده است. برج‌های مرتفع و مستحکم شهر غلغله هنوز هم قابل تشخیص هستند و این برج‌ها که در معماری کهن حکم مراکز دیده‌بانی را داشته‌اند، از اهمیت شهر و حاکمان آن حکایت می‌کند.
زمریالی طرزی باستان شناس افغان ساکن فرانسه، در اظهارات خود درباره شهر غلغله گفته است که وسعت این شهر به اندازه نصف شهر بلخ کنونی بوده است و در گذشته بخش‌هایی از زمین‌های کشاورزی کنونی نیز جزء شهر غلغله بوده است. طرزی جمعیت این شهر را در زمان آبادنی، حدود چهار هزار نفر بیان کرده است. از دیگر شگفتی‌های شهر غلغله، سیستم تامین آب این شهر بوده است. به گفته طرزی، آب مورد نیاز شهر غلغله از طریق یک کانال زیر زمینی تأمین می‌شد که نمونه‌های این سیستم تامین آب در دیگر نقاط این منطقه هم مشاهده شده است.
حمله چنگیزخان مغول به شهر غلغله
طبق روایت غالب مورخان، در سال ۶۱۸ ه.ق. که شهر غلغله مرکز حکمرانی جلال‌الدین خوارزم بود، لشکریان مغول به این شهر حمله کردند و طی این جنگ، یکی از نوادگان چنگیزخان مغول کشته شد.
پس از کشته شدن این فرد، چنگیزخان خشمگین شد و دستور داد از چهار سو به این شهر حمله کنند. لشکر مغول به دستور چنگیزخان مقاومت شهر غلغله را در هم شکست و پس از فتح شهر، آن را ویران کرد و تمامی ساکنان شهر غلغله قتل عام کرد.
خوشبختانه آثار بجا مانده از شهر غلغله در فهرست ميراث فرهنگي جهانی در سازمان يونسکو ثبت شده است اما با این وجود، تاکنون اقدام موثری برای مرمت اساسی آن صورت نگرفته است. در طی دو دهه اخیر به رغم وعده‌های مکرر، گام مهمی در حفاظت و مرمت این اثر باستانی صورت نگرفت و این اثر تاريخي به مرور زمان تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی آسیب‌های زیادی دیده است. امید است که این بار وعده داده شده محقق شود و این اثر باستانی به عنوان یک نشان از قرون گذشته بازسازی شود.
پتانسیل بالای افغانستان در جذب توریست
امروزه صنعت توریسم یکی از پردرآمدترین صنایع جهان است. درآمد حاصل از توریسم در برخی کشورهای پیشرفته سالانه به بیش از 10 میلیارد دلار می‌رسد. افغانستان جاذبه‌های توریستی بسیار فراوانی مانند تندیس‌های بودا، شهر غلغله، شهر ضحاک، بند امیر، دریاچه‌های کوه بابا، باغ بابرشاه، قصر دارالامان، قلعه اختیارالدین هرات، مسجد کبود در مزار شریف، منار جام، مسجد جامع هرات و آرامگاه‌های بزرگانی مانند خواجه عبدالله انصاری و ابوریحان بیرونی دارد. در کنار این آثار ذکر شده، طبیعت جذاب و بکر برخی ولایت‌ها به ویژه ولایت‌های کنر و نورستان و کوه‌های پر برف این کشور پتانسیل زیادی برای جذب توریست دارند.
با توجه به این که اقتصاد افغانستان در حال حاضر قادر نیست تا زیرساخت‌های لازم را برای جذب توریست در کل این کشور فراهم سازد، دولت افغانستان می‌تواند به عنوان گام نخست، ولایت بامیان را که چندین جاذبه توریستی دارد، به عنوان یک طرح پایلوت انتخاب کند و از این بین شهر غلغله که مورد توجه یونسکو قرار گرفته گام آغازین باشد. تمرکز بر بازسازی شهر تاریخی غلغله، در کنار تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در تامین زیرساخت‌های لازم برای جذب توریست، می‌تواند این منطقه را در کوتاه مدت برای صنعت توریسم به صورت حرفه‌ای آماده سازد.
لازمه این اقدام، عبور از برخی نگاه‌های بسته، درک جایگاه صنعت توریسم، طرح یک پلان کلان و تمرکز بر اجرای این پلان به سبک برخی از پروژه‌های موفق روی دست است. صنعت توریسم می‌تواند افغانستان را در کوتاه مدت از اقتصاد وابسته رها سازد.
