بررسی تحولات افغانستان
از روزگاران کهن تا کنون، مردمان افغانستان به شیوه‌های مختلف نوروز را گرامی داشته‌اند. برخی اسطوره‌شناسان و مورخان، افغانستانِ امروز یا خراسان دوره اسلامی را «وطن نوروز» یا «خاستگاه نوروز» خوانده‌اند چرا که بلخ باستان بعنوان بلخ بامی یا «ام البلاد» پایتخت شاهانی بوده است که نوروز را به عنوان تولد دوباره طبیعت و برگشت نور و روشنایی گرامی می‌داشته‌اند.
این برداشت تاریخی از نوروز با همان درونمایه فرهنگی- تاریخی خود تا هنوز در میان مردم افغانستان جاودان باقی مانده است.
مردم افغانستان به صورت سنتی، نوروز را یک رویداد طبیعی می‌پندارند که براساس تغییرات موسمی، علاوه بر آشکار شدن زیبایی‌های آفرینش در طبیعت، با آغاز «فصل زایش زمین» زمان رویش نعمت‌های خداوندی در دامن طبیعت آغاز می‌گردد.
شاید براساس همین باور دیرین باشد که از گذشته تاریخی تاکنون روز اول نوروز را در افغانستان «روز دهقان» خوانده‌اند و مردمان این دیار کهن با حضور در مزرعه‌های گندم و شالیزاران سرسبز، با انجام نذورات، طبیعت و نعمت‌های خداوندی را تجلیل و شکرگزاری می‌کرده‌اند. بعدها در عهد سلاطین افغانستان، در این روز دهقانان نمونه‌هایی از محصولات کشاروزی خود را با همکاری بلدیه/شهرداری کابل در نمایشگاه بزرگ در «چمن حضوری» به نمایش می‌گذاشتند که در کنار ساکنان کابل، اراکین بلند پایه سلطنت نیز در آن حضور می‌یافتند و کشاورزان را تکریم می‌کردند. این رسم تا هنوز اما با شیوه متفاوت هر ساله در ایام نوروز در کابل انجام می‌شود.
«جشن گل ارغوان» با گلگشت مردمان در تپه‌های حومه کابل که با فرارسیدن نوروز، پوشیده از گل‌های ارغوان می‌شود، یا «جشن گل سرخ» همزمان با رویش لاله‌های گل سرخ در سرتاسر دشت و دمن بلخ باستان، همگی حکایت از ماهیت طبیعی، فرهنگی و سنتی نوروز دارد که پیوند میان انسان و آفرینش را با حیات دوباره طبیعت، معنا و عظمت می‌بخشد و همزمان باعث پیوند فرهنگی و اجتماعی میان مردمان افغانستان از اقوام و مناطق مختلف این کشور می‌گردد.
براساس باور سنتی مردم افغانستان، روز اول نوروز، مصادف با نخستین روز خلافت حضرت علی(ع) در تاریخ اسلام است و با همین برداشت، مقارن با سلطنت ظاهرشاهی در افغانستان، پیوسته با حضور اولین شخص مملکت یا قائم مقام او و شرکت مهمانانی از کشورهای منطقه، با مراسم برداشتن علم مولا علی (ع) در آرامگاه منسوب به آن حضرت در مزار شریف از این روز تاریخی تجلیل به عمل می‌آمد. این مراسم مردمی و دولتی در نوع خود نوعی ارتباط مستقیم و عاطفی را میان مردم و رهبری دولت فراهم می‌ساخت که در تقویت انسجام و همدلی میان مردم و دولت نقش برجسته را ایفا می‌کرد.
دولت طالبان در سال گذشته بنا بر هر ملاحظه‌ای، برگزاری این مراسم تاریخی و فرهنگی را در «زیارت سخی»؛ آرامگاه منسوب به حضرت علی(ع) در مزارشریف، تعلیق کرد. از سوی دیگر، این روز تاریخی از تقویم رسمی حکومت طالبان حذف شده است.
به هر ترتیب، از آنچه که ذکر شد، یکی از نکته‌های مهم در پدیده باستانی و تاریخی نوروز که خود را به خوبی تبارز می‌دهد، «ظرفیت ارتباطی» نوروز میان مردمان افغانستان با ملت‌هایی است که نوروز را گرامی می‌دارند.
خوشبختانه این پتانسیل فرهنگی نوروز، در سالیان اخیر زمینه‌های مناسب را در راستای همگرایی منطقه‌ای میان کشورهای حوزه تمدنی نوروز فراهم آورد و باعث شد که با تلاش و ابتکار این کشورها و افغانستان، نوروز به عنوان یک روز بین‌المللی به ثبت برسد. به دنبال آن، هر ساله با میزبانی یکی از کشورهای حوزه نوروز، برای چند سال متوالی از جشن نوروز به صورت مشترک تجلیل به عمل آمد که بر همین اساس در سال 1393 افغانستان میزبان جشن نوروز برای کشورهای حوزه تمدنی نوروز بود.
پیامدهای مثبت این تلاش‌ها و اقدامات مشترک فرهنگی در حوزه تمدنی نوروز نشان داد که اشتراکات تاریخی و فرهنگی در مقایسه با تعاملات سیاسی- امنیتی اثرگذارتر است و می‌تواند ریشه‌های ارتباط میان ملت‌های این حوزه مشترک تمدنی را بیشتر از هر چیزی استحکام بخشد و گسترش دهد.
