بررسی تحولات افغانستان
دهم و یازدهم تیر / سرطان، دوحه پایتخت قطر شاهد برگزاری سومین دور نشست بین‌المللی درباره افغانستان به رهبری سازمان ملل خواهد بود. نکته حائز اهمیت و قابل توجه این دور از نشست، موافقت حکومت طالبان برای اعزام نماینده به آن است. در دو نشست قبلی این نشست نماینده‌ای از حکومت طالبان حضور نداشت؛ در نشست اول از طالبان دعوت نشده بود و در نشست دوم با آن به رغم دعوت، حکومت طالبان از اعزام نماینده خودداری کرد.
در نشست دوم دوحه، حکومت طالبان حضور نماینده خود را مشروط به 3 شرط کرد. نخست، دستور کار نشست با درباره موضوعات جنجالی نباشد. دوم، حکومت طالبان تنها نماینده دعوت شده از افغانستان به این نشست باشد و هیچ گروه یا فردی تحت هیچ عنوانی به نمایندگی از افغانستان در نشست حضور نداشته باشد. سوم، نماینده طالبان با دبیرکل سازمان ملل دیدار و گفتگو کند.
با توجه به جو موجود در فضای بین‌الملل، سازمان ملل و کشورهای دست اندر کار نشست دوحه، شروط حکومت طالبان را نپذیرفتند. اما چه چیز باعث شده است که حکومت طالبان برای حضور در نشست دوحه 3 اعلام آمادگی کند؟
به‌نظر می‌رسد سازمان ملل در هماهنگی با دیگر طرف‌های ذی‌دخل، دوحه 3 را متفاوت از دو نشست قبل طراحی کرده‌اند تا بتوانند قناعت طالبان حاصل کنند. اولین موضوعی که حکومت طالبان به آن بسیار حساس است، حضور گروه‌‌ها و افرادی به نمایندگی از افغانستان در کنار نماینده این حکومت است. از منظر حکومت طالبان، حضور افراد و نمایندگان دیگر جناح‌ها در نشست دوحه، ناقض حاکمیت مطلق طالبان بر افغانستان است و به همین دلیل تنها نماینده افغانستان در این نشست، باید نماینده حکومت طالبان باشد. طبق اعلام سازمان ملل، در نشست دوحه 3 نمایندگانی از زنان و جامعه مدنی حضور نخواهند داشت.
مسئله دومی که دلیلی بر امتناع طالبان از حضور در نشست قبلی شد، دستور کار نشست بود. در نشست قبلی موضوع تشکیل حکومت فراگیر و مسئله اشتغال و تحصیل زنان در دستور کار نشست بود. به نظر می‌رسد، این بار این موضوعات در دستور کار اصلی نشست نخواهند بود و اگر هم مطرح شوند، در نشست‌های فرعی بحث خواهند شد. شرط سومی که طالبان در نشست قبلی گذاشته بود، ملاقات با دبیرکل سازمان ملل بود. طبیعتاً اگر چنین ملاقاتی صورت گیرد، می‌تواند به معنای شناسایی حکومت طالبان از طرف سازمان ملل متحد باشد یا به ابزاری تبلیغاتی برای حکومت طالبان تبدیل خواهد شد. به همین دلیل، دبیر کل سازمان ملل با عدم حضور در نشست دوحه 3، صورت مسئله را پاک کرد.
به رغم آن که نمایندگان سازمان ملل پیاپی اظهار می‌دارند که حضور حکومت طالبان در نشست آتی دوحه به معنای شناسایی، مشروعیت بخشی یا عادی سازی روابط با این حکومت نیست اما قدر مسلم این است که سازمان ملل و حامیان پشت پرده نشست دوحه که اغلب کشورهای غربی می‌باشند، در مقابل طالبان تکمین کرده‌اند.
درباره چرایی تمکین سازمان ملل در مقابل شروط طالبان می‌توان سه مسئله را دخیل دانست. اولین مسئله این است که عدم حضور طالبان در مذاکرات دوحه آب در هاون کوبیدن است. جهان می‌داند که امروز طالبان صحنه گردان اصلی افغانستان است و بدون توافق و اشتراک آن در مذاکرات، هیچ بحران افغانستان به‌خصوص بحران انسانی حل نخواهد شد. مسئله دیگر این است که از دلایل اصلی برگزاری مذاکرات دوحه، افزایش تعامل مثبت جهان (بیشتر جهان غرب) با طالبان است که در صورت عدم حضور طالبان، چنین هدفی محقق نخواهد شد.
موضوع قابل توجه دیگر این است که دوحه و سلسله نشست‌هایی به رهبری سازمان ملل تنها ابزاری است که غرب برای نزدیک شدن با طالبان در اختیار دارد. به همین دلیل، غربی‌ها که چندی است در حاشیه قضایای افغانستان قرار گرفته‌اند، با استفاده از سیاست هویچ تلاش می‌کنند طالبان را دوباره در محور خود قرار دهند.
با وجود این که سازمان ملل با موافقت کشورهای غربی به ویژه آمریکا، دستور کار نشست را به گونه‌ای تنظیم کرده است که بتواند قناعت حکومت طالبان را فراهم سازد، اما دیده می‌شود که با نزدیک شدن به زمان برگزاری نشست، فشارها بر این سازمان رو به افزایش است. نهادهای بین‌المللی حامی حقوق بشر و زنان، اعضای جامعه مدنی افغانستان و تمامی گروه‌های سیاسی و نظامی مخالف طالبان با اعتراضات وسیع خود در تلاش هستند تا دستور کار نشست دوحه 3 را تغییر دهند.
به دلیل همین اعتراضات، سازمان ملل در یک حرکت تاکتیکی اعلام کرد که دستور کار نشست دوحه 3 هنوز نهایی نشده است تا از میزان فشار وارده به این سازمان کم کند. بعید است که سازمان ملل و کشورهای غربی به اعتراضات وارده وقعی بگذارند و همچنان تلاش خواهند کرد تا شرایط را برای حضور نماینده حکومت طالبان مساعد سازند چرا که غرب به تعامل با حکومت طالبان نیاز دارد.
