بررسی تحولات افغانستان
در مدت کمتر از دو هفته، برای دومین‌بار شیعیان در ولایت هرات هدف حملات مسلحانه قرار گرفتند. در حمله مسلحانه روز جمعه، دهم آذر/قوس در شهرک جبرئیل شهر هرات، دستکم شش تن از جمله چهار زن شهید و سه تن دیگر زخمی شدند. در میان شهدا، دو روحانی شیعه به نام‌های محمدتقی صادقی، امام جماعت مسجد رسول اعظم (ص) و محمدمحسن حامدی امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل (ع) می‌باشند. گفته می‌شود که هدف اصلی در این حمله، این دو روحانی شیعه بوده‌اند. این در حالی است که در حدود یک هفته قبل در دوم آذر نیز دو روحانی شیعه به نام‌های رجب اخلاقی و خادم حسین هدایتی در یک حمله مشابه توسط افراد مسلح ناشناس در شهر هرات به شهادت رسیدند. در مهر ماه نیز یک روحانی دیگر بر اثر حمله مسلحانه به شهادت رسید.
نوع و ماهیت حملات علیه شیعیان هرات
تسلسل حملات مسلحانه علیه شیعیان در ولایت هرات، بیانگر دو موضوع است؛ نخست اینکه این نوع حملات، یک واقعه امنیتی ساده نیست، بلکه دارای ماهیت هدفمند و تروریستی است. دوم اینکه، هدف‌گیری، نوع و همچنین تسلسل حملات بیانگر آن است که سازماندهی فکری و تصمیم سازمانی مشخصی پشت این حملات قرار دارد.
اهداف و عوامل حمله تروریستی علیه شیعیان هرات
بررسی و پیشینه حملات علیه شیعیان در ولایت هرات نشان می‌دهد که این حملات، عامل بسیط و واحد ندارند بلکه تابع اهداف و متغیرهای مختلفی می‌باشند که مهمترین آنها موارد زیر هستند.
1- ایجاد اختلافات مذهبی
مدارای مذهبی بین پیروان مذاهب شیعه و سنی ساکن افغانستان همواره تحسین شده است اما با این وجود ایجاد اختلاف مذهبی از جمله ابزارهای قوی برای برهم زدن تعامل و تعادل اجتماعی و سیاسی در افغانستان بوده است. بررسی پیشینه حملات هدفمند علیه شیعیان در شهر هرات نشان می‌دهد که این اقدامات با هدف ایجاد اختلاف بین پیروان مذاهب شیعه و سنی در این منطقه صورت گرفته است. بازیگران مشخصی در ایجاد این نوع اختلافات مذهبی در ولایت هرات، واقع در همسایگی جمهوری اسلامی ایران، منافع استراتژیک دارند و این هدف خود را توسط سازمان‌های تروریستی و گروه‌های تکفیری دنیال می‌کنند.
2- افراطیت محلی
دومین عاملی که در حملات هدفمند علیه شیعیان هرات نقش دارد، افراطیت محلی در قبال شیعیان این ولایت است. یک نمونه از این افراطیت محلی، ملا عبدالمنان نیازی از رهبران شاخه انشعابی طالبان در حوزه جنوب غرب افغانستان بود که به دلیل ضدیت با فرهنگ شیعی و فرهنگ فارسی، علنا و عملا شیعیان هرات را هدف حملات هدفمند قرار می‌داد. لازم به ذکر است که در زمان جمهوریت این نوع اقدامات، مورد حمایت و استفاده سیاست‌ها و سیاستمداران داخلی قرار می‌گرفت. نیازی با حکومت غنی همکاری نزدیکی داشت و پس از این که در هرات توسط نیروهای طالبان به رهبری هبت‌الله آخوندزاده زخمی شد، توسط حکومت وقت به کابل منتقل شد و در بیمارستان نظامی ارتش بستری شد.
3- زیر سؤال بردن امنیت در حکومت طالبان
یکی از عوامل مهم حملات هدفمند علیه شهروندان افغانستان، از گذشته تاکنون، زیر سؤال بردن توانایی حکومت طالبان در بحث تأمین امنیت عمومی است. با این نگاه، حملات مجهول و تروریستی، دیگر یک حمله کور و بی‌هدف نیست، بلکه با هدف تضعیف اقتدار حکومت و یا تنبیه حکومت‌ها صورت می‌گیرد. با همین رویکرد است که احتمال دست داشتن برخی کشورها و یا گروه‌های مخالف حکومت طالبان در حوادث پیچیده امنیتی مانند حمله علیه شیعیان، برجسته می‌گردد. اگر حملات هدفمند علیه شیعیان هرات را مرتبط به این عوامل بدانیم، چگونگی سیاست داخلی و خارجی حکومت طالبان به عنوان یک متغیر اساسی در افزایش یا کاهش این نوع ناامنی‌ها، اثرگذار است.
پیچیدگی عوامل کشتار شیعیان در ولایت هرات
در عین حال که بسیاری از حملات تروریستی علیه شیعیان افغانستان را داعش خراسان انجام می‌دهد، اما مسئولیت کشتار شیعیان در هرات را هیچ گروهی به عهده نگرفته است. بر همین اساس باید بازیگران محتمل دیگر را که از قبال این نوع حملات خاص نفع می‌برند، مد نظر قرار داد. در این طیف می‌توان از گروه‌های سلفیت تکفیری، مخالفان طالبان و برخی کشورها نام برد. در این نوع نگاه، شیعیان هرات قربانی یک بازی کثیف با هدف تحت فشار قرار دادن دولت یا دولت‌های دیگر قرار می‌گیرند. در این صورت، اگر حکومت طالبان در جلوگیری از این نوع حملات غفلت کند، احتمال می‌رود که چالش امنیتی – اجتماعی جدیدی در یکی از مهمترین مناطق افغانستان پدیدار شود و این چالش ممکن است که برای داعش خراسان هم جذاب باشد.
الزامات اساسی برای تأمین امنیت شیعیان هرات
طالبان دیگر یک گروه نظامی نیست، بلکه جایگاه و نقش یک حکومت مسئول را برعهده دارد. بنابراین، تأمین امنیت شهروندان افغانستان مخصوصا شیعیان این کشور، مسئولیت اصلی حکومت طالبان است. تداوم حملات علیه شیعیان، ادعا و اقتدار حکومت طالبان را مبنی بر تأمین امنیت سراسری به صورت جدی زیر سؤال می‌برد.
از این رو، در شرایط کنونی بایسته است که حکومت طالبان به این موضوع به صورت جدی ورود کند و تأمین امنیت شیعیان هرات را به صورت جدی و راهبردی در رأس اولویت‌های امنیتی افغانستان قرار دهد.
