بیست‌ودومین نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای روز شنبه 26 شهریور/سنبله پس از بررسی مسائل راهبردی جهان و منطقه، با تأکید بر دوام همکاری با افغانستان و ایجاد یک دولت فراگیر متشکل از تمام اقوام و مذاهب پایان یافت.
رؤسای دولت‌های عضو شانگهای، تأمین ثبات و امنیت در افغانستان را عامل اساسی تامین امنیت و ثبات در منطقه عنوان کردند و “حل چالش حاکمیت” را راه حل اساسی برای حل منازعات سیاسی افغانستان عنوان کردند. اعضای شانگهای ضمن حمایت از یک افغانستان بی‌طرف و عاری از جنگ و تروریسم، تأکید کردند که مصمم هستند تا لیست مشترکی از سازمان‌های تروریستی، جدایی طلب و تندرو تهیه و اعلام کنند.
به نظر می‌رسد که کشورهای منطقه، دوام بحران در افغانستان را زمینه و فرصت برای رشد و گسترش سازمان‌های تروریستی و تندرو در منطقه می‌پندارند و در قبال آن نگرانی و عزم مشترکی دارند. بیانیه پایانی نشست شانگهای نشان می‌دهد که دولت‌های منطقه، تشکیل یک دولت فراگیر را تنها راه پایان منازعه و تأمین ثبات پایدار در افغانستان و منطقه می‌پندارند و از آن حمایت می‌کنند.
حذف طالبان از ساختار دولت برآمده از توافقات بن در سال 2001، سرانجام باعث عدم شکل گیری دولت فراگیر در افغانستان شد و با قطع حمایت حامیان بیرونی، این دولت از جانب مردم افغانستان نیز حمایت نشد و سرانجام فرو پاشید. کشورهای منطقه به ویژه همسایگان افغانستان، به دنبال آن هستند که این تجربه ناکام بار دیگر در افغانستان تکرار نشود و از طالبان و مردم افغانستان می‌خواهند که برای ایجاد یک نظم پایدار در افغانستان، گام‌های مطمئن و اساسی بردارند.
بیش از یک سال است که دولت سرپرست طالبان، زمام امور را بر عهده دارد و طالبان در عین حالی که آن را دولت فراگیر می‌دانند در این مدت برای تکمیل پروسه دولت‌سازی در افغانستان اقدامی نکرده‌اند.
بیش از یک سال است که این رویه و رویکرد حکومتداری طالبان با معیارهای حقوقی و اساسی کشورهای منطقه و جهان همخوانی پیدا نکرده است و در یک سال گذشته نتوانسته است که شناسایی رسمی هیچ دولتی را کسب کند. بنابراین، اصرار طالبان بر دوام این نوع دولتداری، باعث اتلاف وقت و هدر رفتن فرصت‌های حیاتی برای افغانستان می‌گردد.
تحلیلگران مسائل افغانستان، عدم دعوت نماینده افغانستان به عنوان عضو ناظر در بیست‌ودومین نشست سازمان همکاری‌های شانگهای را نوعی هشدار نرم به دولت طالبان تلقی می‌کنند که هدف از این هشدار نرم تلاش برای هماهنگ ساختن حکومت طالبان با مقتضیات و معیارهای حقوقی الزام‌آور برای دولت‌ها می‌باشد. هر چند که طالبان در این خصوص واکنش جدی نشان نداده است ولی هماهنگ کننده منطقه‌ای اجلاس شانگهای به رسانه‌ها گفته است که این سازمان نمی‌خواهد در حال حاضر روابط رسمی با طالبان داشته باشد.
عدم شناسایی دولت طالبان، آینده ثبات سیاسی افغانستان را با ابهام رو برو ساخته است و هم اکنون افغانستان به نحوی در انزوای سیاسی قرار دارد که پیامدهای بد اقتصادی و نگرانی‌های فزاینده آن را مردم افغانستان به سختی تحمل می‌کنند.
نگرانی عمده این است که دوام فقر و گرسنگی ممکن است سرانجام باعث نارضایتی گسترده مردم افغانستان و تشدید بحران در این کشور شود. بدیهی است که گسترش ناامنی در منطقه و سرازیر شدن سیل مهاجران به سوی کشورهای منطقه از پیامدهای اولیه بحرانی شدن اوضاع در افغانستان خواهد بود.
آمادگی طالبان برای تدوین قانون اساسی و زمینه‌سازی حقوقی برای تأسیس دولت فراگیر، باعث ایجاد امید و مشروعیت نسبی طالبان خواهد شد و راه را برای شناسایی دولت‌ها نیز هموار خواهد کرد. در غیر این صورت، فرصت‌های موجود فرا روی افغانستان از دست خواهد رفت چنانچه سران حکومت‌های پیشین فرصت‌ها را از دست دادند.
