نگاهی به پیام رهبر طالبان به مناسبت عید فطر 1404

بررسی تحولات افغانستان

امسال نیز همانند سال‌های گذشته در آستانه عید سعید فطر، ملا هبت‌ الله آخوندزاده رهبر طالبان پیام عیدی منتشر کرد اما پیام امسال وی شکل و سیاق متفاوتی نسبت به پیام‌های سال‌های قبل دارد.

رهبر طالبان در پیام امسال خود به مناسبت عید سعید فطر، تمام موضوعات مد نظر خود را با آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر مستندسازی کرده است و در سراسر پیام، برای هر موضوعی آیات قرآن کریم و احادیث نبوی به عنوان مبنا و دلیل آورده شده است.

در این پیام، موضوعات چندی توسط رهبر طالبان اشاره شده که نشان دهنده دل‌مشغولی‌ها و دیدگاه‌های او در خصوص مسائل داخلی و بین‌المللی افغانستان می‌‌باشد.

حفظ اتحاد و یکپارچگی
اولین موضوعی که ملا هبت‌ الله آخوندزاده پس از ارائه تبریکی فرا رسیدن عید سعید فطر و بیان فضائل روزه و ماه مبارک رمضان به آن پرداخته است، بحث حفظ اتحاد و یکپارچگی میان مسلمانان است. رهبر طالبان با استناد به آیات قرآن کریم و احادیث نبوی ضرورت حفظ اتحاد و یکپارچگی را از شعائر الله دانسته و آن را برای پایداری و تحکیم نظام اسلامی و حاکمیت شرعی عنصر اصلی قلمداد کرده است.

از نظر رهبر طالبان کارکرد اصلی یکپارچگی و اتحاد، ایجاد امنیت است که وی آن را بزرگترین دستاورد حکومت خوانده است. علاوه بر ذکر آیات قرآن کریم و احادیث نبوی در توجیه حفظ یکپارچگی و اتحاد، رهبر طالبان به صورت مشخص وحدت و اتفاق را راز موفقیت و عزت دانسته و همه را از فریفته شدن توسط دسایس دشمنان بر حذر داشته است.

ملا هبت‌ الله آخوندزاده در این بخش از پیام عیدانه آورده است که «وحدت و اتحاد خود را که راز موفقیت و عزت ما می‌باشد، بیشتر تحکیم سازیم، متوجه دسایس دشمنان باشیم و از نظام اسلامی و حاکمیت شرعی خویش در هر میدان قاطعانه دفاع کنیم و در زیر چتر همین نظام، افغان‌ها را جمع نگهداریم.»

در حقیقت رهبر طالبان تلاش کرده است با استفاده از آیات قرآن کریم و احادیث نبوی مخالفت‌های داخلی علیه خود را که در پیام تلویحاً از آنها نفاق و شقاق و توجه کردن به دسایس دشمنان یاد شده امر غیر شرعی و دشمنی با احکام دین تعریف کند. آیه‌ای که رهبر طالبان در این زمینه به آن استناد کرده است، آیه 46 سوره انفال است «وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ».

تاکید فراوان رهبر طالبان بر حفظ اتحاد و یکپارچگی از آنجا ناشی می‌شود که در ماه‌های اخیر زمزمه‌هایی از اختلافات بین برخی مقامات حکومت طالبان به‌خصوص با رهبر طالبان به گوش می‌رسد و وی از طریق این پیام کوشیده است عمق نگرانی‌ خود و تبعات ناگوار ناشی از اختلافات را برجسته نماید.

تاکید بر اجریا امر به معروف و نهی از منکر
در ادامه پیام رهبر طالبان به ضرورت وجود نهاد امر به معروف و نهی عن المنکر اشاره کرده است و آیاتی از قرآن را به عنوان ادله آورده است. وی به کاهش جرائم در جامعه به عنوان دستاورد نهاد امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرد و آورده است که در اثر اقدامات این نهاد، سطح منکرات پایین آمده است.

ملا هبت الله آخوندزاده از تمام مسئولان و منصوبان و مردم خواسته است تا با این نهاد همکاری داشته باشند. تاکید رهبر طالبان بر همکاری مسئولان و نهادها با این نهاد از آنجا ناشی می‌شود که برخی از نهادهای حکومتی در خصوص اجرای قوانین و فرامین نهاد امر به معروف و نهی از منکر کوتاهی کرده‌اند که این عمل برای رهبر طالبان به هیچ وجه قابل تحمل نمی‌باشد.

اقتصاد افغانستان
موضوع دیگری که ملا هبت‌ الله آخوندزاده در پیام عیدانه خود مورد توجه قرار داده است، بحث توسعه اقتصادی افغانستان است. در این بخش از پیام آمده است که تلاش می‌شود برای پیشرفت و بازسازی، همه ساله صدها پروژه بزرگ و کوچک عملی شود، جاده‌های بین ولایات احداث شود، تجارت با دیگر کشورها وسعت داده شود و میزان صادرات افزایش یابد که پیشرفت‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته است؛ کارهای بزرگ آغاز شده و با استخراج معادن تلاش می‌شود سطح بیکاری کاهش یابد و وضعیت اقتصادی بهتر گردد.

در دیگر بخش‌ها پیام رهبر طالبان بیشتر توصیه‌ای است اما در بخش اقتصادی، از اقدامات حکومت به عنوان دستاورد یاد شده است. به نظر می‌رسد دلیل و علت این بخش از پیام رهبر طالبان، تبلیغات سنگین رسانه‌های مخالف حکومت طالبان در ماه‌های گذشته درباره وضعیت اقتصاد افغانستان است که تلاش شد وضعیت اقتصادی افغانستان بعد از قطع کمک‌های آمریکا تیره و تار نشان داده شود. این گمانه‌زنی را بخش انتهایی از این بخش از پیام ملا هبت ‌الله آخوندزاده تقویت می‌کند که در آن آمده است «مردم باید تبلیغات حلقات مغرض و سازمان‌های استخباراتی که برای مایوس ساختن آنان تلاش می‌نمایند، یا تشویش‌های فقر و مشکلات اقتصادی را منتشر می‌سازند، باور نکنند».

روابط خارجی
موضوع مهم دیگری که ملا هبت‌ الله آخوندزاده به آن اشاره کرده است، مسئله روابط خارجی حکومت با جهان است. در این زمینه رهبر طالبان کشورهای جهان را به دو حلقه تقسیم کرده است. حلقه اول کشورهای اسلامی است که وی می‌خواهد حکومتش با آنها مبتنی بر اخوت اسلامی روابط مستحکم و حسنه داشته باشد. حلقه دوم سایر کشورهای جهان است که روابط حسنه با آنها بر اساس اصول و مشروط به احترام گذاشتن آنها بر اعتقادات، ارزش‌های مردم افغانستان و عدم مداخله در امور داخلی افغانستان بیان شده است.

رهبر طالبان در این بخش از پیام خود بدون نام بردن از کشورهای خاصی ذکر کرده است «مانع ثبات، امنیت و پیشرفت ما نشوند» که به‌طور قرینه می‌توان گفت که اشاره آن به کشورهای غربی است که موضع‌گیری‌های کشورهای غربی در خصوص برخی قوانین حکومت طالبان انتقادی بوده و خواهان اصلاح آن شده‌اند.

فلسطین
آنچه در پیام عیدی ملا هبت‌ الله آخوندزاده جداگانه به آن پرداخته شده است قضیه فلسطین تحت عنوان «قضیه فلسطین، قضیه تمام جهان اسلام است» می‌باشد. رهبر طالبان با استناد به آیه ۷۵ سوره نساء که در آن از جهاد در راه خداوند برای نجات ضعیفان و … پرسیده شده، حمایت از فلسطین را وجیبه دینی تمام مسلمان‌ها دانسته است.

رهبر طالبان با تقبیح حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین با اعلام‌ حمایت از خواست‌های مشروع مردم فلسطین، از سایر کشورهای اسلامی خواسته است به اندازه توان خود از فلسطینی‌ها حمایت کنند.

تأکید رهبر طالبان بر قضیه فلسطین و حمایت قاطع او از مردم فلسطین نشان می‌دهد که موضوع فلسطین و مخالفت با رژیم صهیونسیتی بخشی از اصول سیاست خارجی خدشه‌ناپذیر حکومت طالبان بوده و در این زمینه تحت هیچ شرایط عقب ننشسته و کوتاه نمی‌آید.

تاکید بر فقه حنفی
آنچه که در پیام عیدانه ملا هبت‌ الله آخوندزاده می‌توان به صورت انتقادی به آن نگریست، تاکید وی بر فقه حنفی است. ملا هبت الله آخوندزاده در بخشی از پیام خود آورده است که «امارت اسلامی تمام محاکم را بر تطبیق شریعت در روشنایی فقه حنفی مکلف نموده است». این در حالی است که طبق آمارها بین 20 تا 25 درصد مردم افغانستان شیعه مذهب هستند و این تاکید رهبر طالبان بر اجرای محاکم به فقه حنفی به مفهوم نادیده گرفتن حق شیعیان این کشور است.

از زمان تشکیل حکومت دوم طالبان، شیعیان ضمن مدارا با حکومت، از طٌرٌق مختلف خواستار به رسمیت شناختن حقوق شیعیان شده‌اند. در آخرین مورد که گردهمایی بزرگی از شیعیان در تالار لویه جرگه شهر کابل برگزار شد، شیعیان ضمن حمایت از حکومت، خواسته‌های خود را مطرح کردند اما تاکنون هیچ یک از این خواسته‌ها عملی نشده است. حذف علمای شیعیان از ساختار شورای علمای ولایتی به ویژه ولایت‌های شیعه‌نشین مانند دایکندی، مصداق کاملی از رویکرد حکومت طالبان به حذف فقه جعفری است.

عدم اشاره به برخی موارد اساسی
رهبر طالبان در پیام عیدانه خود هیچ اشاره‌ای به برخی از موضوعات اساسی مانند چگونگی عبور از حکومت سرپرست، تدوین قانونی اساسی، تحصیل دختران به عنوان یک مطالبه عمومی ملت و چگونگی مواجه با مخالفان طالبان نداشته است.

جمع‌بندی
به طور کلی از متن پیام ملا هبت‌ الله آخوندزاده به مناسبت عید فطر چنین استنباط می‌شود که در حوزه داخلی نگرانی اصلی وی مخالفت‌های داخلی است که از نیمه دوم سال گذشته (۱۴۰۳) روند تصاعدی اختیار کرده است. از همین‌رو بخش عمده پیام به تأکید به تفاق و تحذیر از نفاق است که از نظر ملا هبت الله آخوندزاده ناشی از دسایس دشمن می‌باشد.

در حوزه روابط خارجی، لحن پیام رهبر طالبان در خصوص روابط خارجی کاملا صلح‌جویانه می‌باشد. فراتر از این وی داشتن روابط حسنه را با کشورهای اسلامی بر مبنای شریعت و اخوت اسلامی فارغ از هرگونه قید و شرطی دانسته و سایر کشورها را نیز با رعایت اصول و معیارهایی به داشتن روابط خوب و مفید با حکومت افغانستان دعوت کرده است.

نکته دیگر که می‌توان از این پیام استنباط کرد، تاکید رهبر طالبان بر اجرای شریعت است؛ امری که خوشایند کشورهای غربی نبوده است. از جمله این موارد، تاکید بر اجرای امر به معروف و نهی از منکر است.