بررسی تحولات افغانستان
پیام عیدانه رهبر طالبان یکی از بهترین منابع برای دریافت چارچوب فکری حکومت طالبان درباره سیاست داخلی و خارجی است و با بررسی دقیق این پیام، می‌توان دریافت که افغانستان در بُعد داخلی و خارجی در چه مسیری حرکت خواهد کرد. پیام جدید ملا هبت الله آخوندزاده رهبر طالبان به مناسبت عید سعید فطر، با تذکرات اخلاقی آغاز شده و در ادامه درباره سیاست داخلی، روابط خارجی، اقتصاد، امنیت، اجرای شریعت، آموزش و دیگر موارد به نکاتی اشاره کرده است. این یادداشت به تحلیل محتوای این پیام می‌پردازد.
سیاست داخلی
اجرای شریعت
رهبر طالبان هدف از تشکیل حکومت را اجرای شریعت اسلامی خوانده و اعلام کرده است که دادگاه‌های افغانستان باید حدود و تعزیرات شرعی را بر اساس شریعت اجرا کنند. احتمالا این بخش از پیام رهبر طالبان واکنشی به برخی اعتراض‌های کشورهای غربی درباره اجرای شریعت توسط حکومت طالبان است. به رغم اعتراض کشورهای غربی درباره اجرای حدود شرعی مانند اعدام و شلاق زدن، تاکید رهبر طالبان به اجرای حدود شرعی توسط دادگاه‌ها، حکایت از عزم وی بر اجرای این حدود دارد. با این وجود، انتقادی که به رویه موجود وارد می‌باشد، این است در فقدان یک قانون واحد، تفسیر به رای از احکام اسلامی ممکن است رخ دهد.
گسترش شورای علما
رهبر طالبان از عزم بر گسترش شورای علما در تمام ولسوالی‌ها/شهرستان‌های افغانستان خبر داده است و تأکید کرده است که این شوراها به عنوان بازوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت عمل خواهند کرد. هنوز به طور رسمی جایگاه شورای علما در ساختار حکومت طالبان مشخص نیست اما تاکید رهبر طالبان بر گسترش این شوراها در تمامی ولسوالی‌ها/شهرستان‌ها از نقش مهم آنها حکایت دارد. با این وجود انتقادهایی به ساختار این شوراها وارد است؛ به عنوان مثال، حکومت طالبان در برخی ولایت‌های شیعه‌نشین افغانستان، علمای اهل سنت را در ساختار شورا منصوب کرده است و حتی یک عالم شیعه در ساختار این شوراها وجود ندارد.
تعلیم و تربیت
در پیام رهبر طالبان آمده است که وزارت آموزش و پرورش برای آموزش‌های دینی و رسمی، در تمام ولایت‌ها و ولسوالی‌های افغانستان مراکز دینی و علمی ایجاد کرده است. در این پیام از خانواده‌ها خواسته شده که برای فرزندان خود فرصت تعلیمات دینی را فراهم سازند. در این پیام اشاره‌ای به آموزش دختران نشده است. امری که یک مطالبه داخلی و خارجی از حکومت طالبان قلمداد می‌شود و یکی از موانع جدی عدم به رسمیت شناختن حکومت طالبان تلقی می‌شود.
امنیت
رهبر طالبان از مردم افغانستان خواسته است که با نیروهای امنیتی همکاری لازم را انجام دهند. در بخشی از پیام رهبر طالبان آمده است که امنیت با نیروی زیاد و کشتن تأمین نمی‌شود و باید از شیوه‌های مقتضی استفاده شود. رهبر طالبان برخلاف پیام سال گذشته که مخالفان را باغی خوانده بود، در این پیام، اشاره‌ای به مخالفان داخلی نداشته است. می‌توان این برداشت را کرد که احتمالا رهبر طالبان مخالف سیاست موجود که افزایش تعداد نیروهای امنیتی و دفاعی و نیز کشتار مخالفان است، می‌باشد.
اقتصاد
رهبر طالبان وعده داده است که حکومت طالبان با تاسیس شرکت‌ها و انجام اقدامات عام المنفعه در تلاش است تا «زمینه نفقه و رزق» برای مردم فراهم گردد. رهبر طالبان از مردم افغانستان خواسته است که بر بیگانگان طمع و یا اتکاء نکنند. وی افزوده است که بیگانگان قادر نیستند که رزق مردم افغانستان را قطع کنند. به احتمال زیاد این بخش از پیام رهبر طالبان به اجرای تحریم‌های غرب علیه حکومت طالبان اشاره دارد. بحران اقتصادی یکی از مهمترین چالش‌های حکومت طالبان تلقی می‌شود.
جلوگیری از کشت مواد مخدر
رهبر طالبان در پیام خود از اجرای فرمان منع کشت مواد مخدر در افغانستان، ابراز رضایت و خوشحالی کرده است. لازم به ذکر است افغانستان زمانی قطب کشت و تولید مواد مخدر در جهان بود اما رهبر طالبان با صدور حکمی، کشت مواد مخدر را حرام اعلام کرد. طبق گزارش مراکز معتبر بین‌المللی، کشت مواد مخدر در افغانستان 80 درصد کاهش یافته است. با این وجود، نگرانی جدیدی که کشورهای منطقه ابراز می‌کنند، تولید مواد مخدر صنعتی در افغانستان است که لازم است حکومت طالبان به این امر به طور جدی توجه کند.
جلوگیری از اختلاف داخلی
رهبر طالبان بر حفظ وحدت داخلی و جلوگیری از بروز اختلافات در صفوف طالبان تأکید جدی کرده است. وی در بخشی از پیام خود تصریح کرده است که دشمنان ما در انتظارند تا مانند مجاهدین که پس از پیروزی جهاد بر ضد کمونیسم بین آنها اختلاف ایجاد شد، بین مسئولان امارت اسلامی نیز اختلاف ایجاد شود اما به آنان می گوییم که این آرزوی شما انشاءالله برآورده نمی‌شود. لازم به ذکر است که بر مبنای برخی تحلیل‌ها، اختلاف بین رهبران طالبان هر چند که تاکنون به صورت جدی بروز نکرده است، اما خطری است که این حکومت را تهدید می‌کند. شاید بر همین اساس است که رهبر طالبان بر جلوگیری از اختلاف داخلی تاکید کرده است.
سیاست خارجی
سیاست متوازن و اقتصاد محور
رهبر طالبان سیاست خارجی حکومت طالبان را با کشورهای منطقه و جهان بر مبنای «سیاست متوازن» و «اقتصاد محور» عنوان کرده است. در بخشی از این پیام آمده است که با تمام کشورهای منطقه در چارچوب سیاست متوازن و اقتصاد محور عمل خواهد شد، روابط دیپلماتیک و اقتصادی خوب خواهانیم. برای نخستین بار است که رهبر طالبان در ترسیم سیاست خارجی حکومت طالبان از تعبیر سیاست خارجی اقتصاد محور استفاده می‌کند. این رویکرد بیانگر آن است که احتمالا مسئله اقتصاد و دیپلماسی اقتصاد محور، جایگاه و ضرورت لازم را در حلقه رهبران تصمیم‌گیر طالبان باز کرده است.
احترام متقابل در روابط خارجی
رهبر طالبان تصریح کرده که حکومت طالبان با کشورها روابط حسنه بر اساس احترام متقابل دارد. وی از دیگر کشورها نیز خواسته است که به حریم و عزت افغانستان احترام بگذارند و روابط نیک را با حکومت طالبان در پیش گیرند. به احتمال زیاد این بخش از پیام رهبر طالبان در واکنش به حملات هوایی پاکستان به مناطقی از افغانستان است. حکومت طالبان از بین کشورهای همسایه و منطقه، با پاکستان چالش جدی دارد.
درخواست حمایت کامل از فلسطین
رهبر طالبان خواستار اقدام کشورهای اسلامی و جهان برای پایان دادن به ظلم و تجاوز اسرائیل شده است. ملا هبت الله آخوند زاده از کشورهای اسلامی خواسته است که از داعیه فلسطینیان حمایت کامل کنند و با یک صدا در محدودۀ امکانات خویش در کنار فلسطینیان بایستند. حکومت طالبان در یک سال اخیر علیه اسرائیل موضعگیری جدی و صریحی داشته است.
سخن آخر
در مجموع از پیام جدید رهبر طالبان این استنباط را می‌توان داشت که حکومت طالبان در بعد داخلی و خارجی، مسیر دو سال گذشته را دنبال خواهد کرد. در این بین در بُعد روابط خارجی، حکومت طالبان در پی گسترش روابط است و مبنای این روابط را اقتصاد تشکیل خواهد داد. در این پیام هیچ گونه کرنشی برای روابط با آمریکا و غرب دیده نمی‌شود و بالعکس، از ایستادگی رهبر طالبان بر مواضع قبلی حکایت دارد. با این وجود، در پیام جدید رهبر طالبان به برخی موانع عمده فرا روی حکومت که ریشه در برخی مطالبات داخلی دارد، توجه لازم صورت نگرفته است که در راس این مطالبات تحصیل دختران و تشکیل دولت فراگیر قرار دارند.
