بررسی تحولات افغانستان
در انتخابات ریاست جمهوری ایران، مسعود پزشکیان با غلبه بر رقبای خود، به زودی بر کرسی ریاست جمهوری تکیه خواهد زد. همانند تمامی کشورهای دنیا، تغییر در راس قوه مجریه ایران نیز منجر به تغییر در هیئت دولت خواهد شد که بالتبع، سیاست خارجی هم دستخوش تغییراتی می‌شود. این سئوال مطرح است که با روی کار آمدن دولت جدید به ریاست مسعود پزشکیان، سیاست ایران در قبال افغانستان دستخوش چه تغییراتی خواهد شد؟
برای پاسخ به این سئوال، باید به این مهم توجه داشت که در سیاست خارجی ایران، برخی سیاست‌های راهبردی با تغییر دولت‌ها، تغییری نمی‌کنند و اولویت‌دهی به این سیاست‌ها بر حسب سلایق دولت‌ها ممکن است دستخوش تغییر شوند. د رعین حال، برخی سیاست‌ها در حیطه صلاحیت قوه مجریه است و دولت بر اساس سیاست و تشخیص خود در آن باره سیاست‌ورزی می‌کند. می‌توان گفت که افغانستان و مسائل مربوط به این کشور در هر دو گروه قرار دارند.
اولویت‌ها در سیاست خارجی
با توجه به شعارهای انتخاباتی مسعود پزشکیان و وعده‌هایی که وی در جریان انتخابات به مردم داده است، اولویت سیاست خارجی دولت وی، تلاش برای رفع تحریم‌ها خواهد بود. تحقق این وعده نیازمند آن است که تیم سیاست خارجی وی، وقت و انرژی زیادی را به مذاکره با کشورهای غربی و متحدان آنها در منطقه صرف کند. هر چند که این امر به مفهوم بی‌توجهی به کشورهایی مانند افغانستان نیست اما با توجه به پیوندهای گسترده‌ای که مذاکرات رفع تحریم‌ها دارد، اولویت‌های سیاست خارجی ایران در دولت پزشکیان مذاکرات و حواشی مربوط به رفع تحریم‌ها خواهد بود. در گام دوم احتمالا ارتباط با کشورهای قدرتمند سیاسی مانند چین خواهد بود.
افغانستان به دلایل متعددی از جمله همسایه بودن، اشتراک در حوزه تمدنی، کانون بحران‌زایی، شیعیان ساکن آن، تهدیدات امنتیی و منافع اقتصادی در سیاست خارجی ایران جایگاه قابل ملاحظه‌ای دارد اما با توجه به موارد فوق، احتمالا در حلقه‌های سوم یا چهارم سیاست خارجی ایران قرار خواهد گرفت.
نوع نگاه پزشکیان به مسئله افغانستان
رئیس جمهور منتخب مردم ایران تاکنون اظهار نظر صریحی درباره افغانستان نداشته است و تنها اظهار نظر وی درباره انسداد مرز به دلیل مسائل امنیتی و ساماندهی مهاجرین غیرقانونی بوده است. با این وجود، در اظهارات وی کلید واژه‌هایی درباره تحکیم برادری با کشورهای همسایه و نگریستن به همسایگان به چشم فرصت می‌توان دید. از این منظر می‌توان گفت که پزشکیان به افغانستان از ابعاد همسایگی، تمدنی و اقتصادی خواهد نگریست اما با توجه به این که وی کاندیدای جناح اصلاح‌طلبان است و اعضای این جناح نسبت به سیاست‌های دولت سیزدهم در قبال حکومت طالبان، انتقادات صریحی داشته‌اند، احتمالا مواضع و نوع نگاه رئیس جمهور جدید ایران در قبال حکومت طالبان متفاوت با حال حاضر خواهد بود.
ساختار تیم افغانستان دولت پزشکیان
1- نماینده ویژه
آغاز به کار دولت سیزدهم به ریاست شهید رئیسی تقریبا با تحولات کلانی در افغانستان همزمان بود. وسعت و عمق این تحولات نیازمند توجه ویژه به افغانستان بود که بر همین اساس، نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان تعیین شد تا بتواند با اختیارات بیشتری به مدیریت امور بپردازد. با توجه به ثبات نسبی موجود در تحولات افغانستان، این احتمال وجود دارد که رئیس جمهور جدید ایران، نماینده ویژه را به حوزه وزارت خارجه این کشور بازگرداند و در دولت چهاردهم، نماینده ویژه توسط وزیر خارجه انتخاب شود. در این صورت، دامنه اختیارات نماینده ویژه محدودتر از حال خواهد شد و وی برای تصمیم‌گیری، نیازمند رایزنی و صرف زمان بیشتری خواهد بود. هر چند که ظرفیت اقتصادی افغانستان برای ایران و رقابت‌های بازیگران در این حوزه ژئوپلیتیکی حساس می‌طلبد که نماینده ویژه مانند سابق دارای اختیارات ویژه باشد به ویژه این که وزیر خارجه و دیگر اعضای تیم سیاست خارجی بیشتر درگیر مذاکرات رفع تحریم‌ها خواهند شد.
2- وزیر خارجه
وزیر خارجه به عنوان سکان‌دار و نوک پیکان سیاست خارجی و نقش و تاثیر غیر قابل انکاری در سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی دارد. تا هنوز مشخص نیست که چه فردی در این جایگاه قرار خواهد گرفت اما گمانه‌زنی برخی محافل این است که از بین عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه در دولت‌های یازدهم و دوزادهم ایران و مهدی سنایی سفیر پیشین ایران در روسیه یک تن به عنوان وزیر خارجه انتخاب خواهند شد که در این بین احتمال وزیر شدن عراقچی بیشتر مطرح است. عراقچی به مسائل افغانستان آشناتر است و در مذاکرات با حکومت اشرف غنی درباره مذاکرات راهبردی بین دو کشور، در راس تیم مذاکره کننده ایرانی قرار داشت. در حال حاضر نیز وی دبیر شورای راهبردی روابط خارجی یکی از مهمترین و معتبرترین مراکز مطالعاتی ایران قرار دارد. انتصاب عراقچی به عنوان دبیر شورای راهبردی، به دلیل مواضع و دیدگاه‌های سنجیده وی صورت گرفت. از این رو می‌توان گفت که با قرار گرفتن عراقچی در راس وزارت خارجه، سیاست خارجی ایران در قبال افغانستان سنجیده و اصولی خواهد بود.
3- سفیر (سرپرست سفارت)
هر چند که تغییر سفیر در کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد اما ممکن است در میان مدت، سفیر ایران در افغانستان تغییر کند. انتخاب سفیر در کشور افغانستان با توجه به پارامترهای مختلفی صورت می‌گیرد. با توجه به این که رئیس جمهور منتخب مردم در کارزارهای انتخاباتی خود بر بُعد اقتصادی و توسعه تاکید کرده است، این احتمال وجود دارد که سفیر آینده ایران در افغانستان با تمرکز بر بُعد اقتصادی انتخاب شود. در این باره تا کنون هیچ گمانه‌ای وجود ندارد.
جمع‌بندی
با روی کار آمدن دولت جدید به ریاست مسعود پزشکیان، تغییرات احتمالی در دستگاه سیاست خارجی و تیم افغانستان قابل انتظار است اما با توجه به این که حوزه افغانستان به دلایل مختلف ذیل سیاست‌های راهبردی این کشور قرار دارد، تغییر شگرفی را نباید انتظار داشت. با این وجود، طبق سیاست خارجی مطرح شده از سوی پزشکیان در زمان انتخابات، انتظار می‌رود اولویت سیاست خارجی دستگاه سیاست خارجی دولت پزشکیان، مذاکرات رفع تحریم‌ها و حواشی آن باشد و افغانستان در اولویت‌های بعدی قرار گیرد.
2 پاسخ
ماراهیابی پزشکیان را به دوره ریاست جمهوری کشورایران به فعال نیک گرفته مبارکی میدهیم وبحیث یک افغان مهاجر درکشورایران امیدواریم که مشکلات افغانهامهاجر را درکشورشان درک کرده وبداند که افغانها دوست هم زبان وهمسایه نزدیک کشورایران است یکتعدادافراد بدسرشت هست دربین افغانها لیکن همه افغانها ملت ایران را دوست دارندواحترام به عنعنات قوانین اوصول این کشور پیش میروندازتمام دولت ایران خواهشمندیم که همه افغانهارا ازیک‌نگاه نبیندوضعیت دنیا را مشاهده کرده افغانهامحتاج شفقت این دولت است
تحلیل خیلی عالی و بجا بود