بررسی تحولات افغانستان
در روزهای نخست سال جاری شمسی حمله تروریستی به یک سالن کنسرت در حاشیه شهر مسکو رخ داد که نزدیک به 200 تن کشته و زخمی شدند. مسئولیت این حمله را گروه داعش بر عهده گرفت. با توجه به این که حملات داعش در این منطقه اکثرا توسط شاخه خراسان با مرکزیت افغانستان صورت می‌گیرد و برخی اظهارات و مستندات (مانند اظهار نظر مقامات آمریکایی مبنی بر عاملیت داعش خراسان، اتباع تاجیکی دستگیر شده که غالبا تاجیکان عضو داعش خراسان هستند و ویدئوی تبلیغاتی داعش خراسان در حمایت از حمله مسکو) نیز احتمال دخالت داعش خراسان در این حمله را مطرح کرد، این سئوال به وجود آمد که پس از این حمله، سیاست روسیه در قبال افغانستان و حکومت طالبان چه خواهد بود؟ برای پاسخ به این پرسش دو دیدگاه وجود دارد.
دیدگاه نخست به تغییر روابط روسیه با حکومت طالبان و تنبیه کابل حکایت دارد. حامیان این دیدگاه بر این باورند که حملات خارجی داعش خراسان به کشورهای منطقه پس از حاکم شدن طالبان آغاز شده است و این نتیجه عدم موفقیت حکومت طالبان در مهار داعش بوده است. در این زمینه دیدگاه تندروانه‌تری هم وجود دارد مبنی بر این که حکومت طالبان با داعش خراسان در زمینه حملات منطقه‌ای همکاری دارد. بر اساس این دیدگاه، روسیه که یکی از متحدان حکومت طالبان و حامی این حکومت در نشست‌های بین‌المللی بوده است، پس از این حمله در روابط خود با حکومت طالبان تجدید نظر خواهد کرد و احتمالا سبب قطع یا کاهش حمایت روسیه از حکومت طالبان خواهد شد.
دیدگاه دوم، همکاری بیشتر روسیه با حکومت طالبان را مطرح می‌کند. طبق این دیدگاه، روسیه به رغم این که از ناحیه داعش خراسان نگران است و همواره آن را بیان کرده است اما مبارزه حکومت طالبان علیه داعش خراسان را موثر می‌داند و درک می‌کند که حملات صورت گرفته توسط داعش در منطقه از جمله در سالن کنسرت مسکو پیامد تغییر دینامیک‌های امنیتی افغانستان برای داعش است. طبق این سناریو، روسیه نه تنها نگاه منفی به حکومت طالبان نخواهد داشت بلکه برای کمک بیشتر به حکومت طالبان وارد عرصه خواهد شد.
برای درک این که کدام یک از دو سناریوی مطرح شده، محقق خواهد شد، نیاز است تا رفتار کاخ کرملین و دستگاه سیاست خارجی روسیه در قبال افغانستان پس از حمله تروریستی داعش بررسی شود. شواهد بیانگر آن هستند که دیدگاه دوم در حال تحقق است. به دنبال حمله، مسکو در سطح اعلامی، هیچ موضعگیری منفی علیه حکومت طالبان نداشت و اتهام کم‌کاری به این حکومت وارد نکرد. اما مهمترین و متقن‌ترین دلیلی که در این زمینه می‌توان بیان کرد، سفر روز سه‌شنبه ضمیر کابلوف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه به کابل و مذاکرات وی با امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه، مولوی عبدالکبیر معاون سیاسی ریاست الوزرا و سراج‌الدین حقانی سرپرست وزارت کشور / داخله حکومت سرپرست افغانستان است.
محتوای اظهارات کابلوف در دیدار با رهبران طالبان، حمایت کامل از حکومت سرپرست افغانستان و حتی می‌توان گفت بر خلاف سیاست پاندولی قبل اکنون یک عزم و اراده در آن دیده می‌شود. کابلوف در دیدار با متقی، ضمن حمایت کامل از موضع حکومت طالبان در قبال اجلاس نمایندگان ویژه در دوحه به میزبانی سازمان ملل، گفته است که نشست آینده دوحه بدون حضور طالبان به نتیجه نخواهد رسید و این نشست باید با توافق حکومت سرپرست افغانستان برگزار شود. نماینده ویژه روسیه همچنین از متقی دعوت کرده است که به مسکو سفر کند. کابلوف در دیدار با معاون سیاسی ریاست الوزراء حکومت سرپرست گفته است که مسکو خواستار واگذاری کرسی افغانستان در سازمان ملل به نماینده حکومت طالبان است. نکات اشاره شده توسط کابلوف، از مهمترین نگرانی‌های رهبران طالبان هستند.
لازم به ذکر است که در دومین نشست نمایندگان ویژه کشورها در دوحه به میزبانی سازمان ملل که در پایان سال شمسی گذشته برگزار شد، به رغم دعوت از نماینده حکومت طالبان، این حکومت از ارسال نماینده به این نشست خودداری کرد و به اذعان بسیاری از کارشناسان، عملا این نشست را بی‌ثمر کرد. از جمله دلایل طالبان برای عدم حضور در این نشست، مخالفت با تعیین یک نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل برای امور افغانستان و همچنین اعتراض به دعوت از نمایندگان جناح مخالف به این نشست بود. اظهارات کابلوف در حمایت از مواضع حکومت طالبان، نشان داد که سیاست روسیه پس از حمله مسکو این است که تمام قد در کنار حکومت طالبان بایستد.
با این تفسیر، می‌توان گفت که حمله تروریستی داعش سبب نزدیکی بیشتر روسیه به حکومت طالبان شده است. معنا و مفهوم این نزدیک شدن می‌تواند این گونه تفسیر شود که روسیه، حکومت طالبان را شریک مطمئنی در مبارزه با داعش می‌داند. این امکان وجود دارد که مذاکرات کابلوف با سراج الدین حقانی که یک مقام امنیتی است، حول محور مبارزه مشترک دو کشور با داعش بوده باشد و حتی ممکن است مسکو برای مبارزه با داعش به حکومت طالبان کمک استخباراتی و لجستیکی کند.
