بررسی تحولات افغانستان
در میان کشورهای آسیای مرکزی، ترکمنستان نگاه ویژه و تعامل متفاوتی با طالبان داشته است. در اواسط دهه ۱۹۹۰ که ظهور طالبان در عرصه افغانستان ترس و واهمه بین کشورهای منطقه ایجاد کرده بود، ترکمنستان بدون هیچ نگرانی، طالبان را به عنوان حاکمان افغانستان پذیرفت و روابط محدودی را با حکومت وقت طالبان برقرار کرد. پس از حمله آمریکا به افغانستان نیز ترکمنستان تنها کشوری بود که با آمریکا همکاری نکرد و طالبان را به‌عنوان یک گروه تروریستی نشناخت.
فراتر از این، ترکمنستان تنها کشوری بود که در سال 1398 هیئت بلند پایه‌ای را برای گفتگو با دفتر سیاسی طالبان مستقر در قطر به دوحه فرستاد و متقابلا در سال 1399 (پیش از به قدرت رسیدن طالبان) هیئتی به سرپرستی ملا برادر را به ترکمنستان دعوت کرد. 3 ماه پس از به قدرت رسیدن مجدد طالبان، ترکمنستان وزیر خارجه خود را به کابل فرستاد تا درباره گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با مقامات حکومت طالبان گفتگو کند. حکومت طالبان نیز در پاسخ به این اقدام، چند ماه بعد امیرخان متقی وزیرخارجه را به عشق آباد فرستاد. نتیجه سیاسی این سفرها واگذاری سفارت افغانستان در ترکمنستان به نماینده حکومت طالبان بود.
در تازه‌ترین مورد که توسعه روابط دو کشور را نشان می‌دهد، سفر هیئتی به سرپرستی امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه به ترکمنستان است. سفری که با استقبال گرم مقامات ترکمن از وزیر خارجه حکومت طالبان می‌توان به اهمیت آن پی برد. در این سفر متقی و مقامات مختلف ازبکستان به ویژه قربانقلی بردی محمدوف رهبر ملی ترکمنستان درباره روابط دوجانبه و طرح‌های اقتصادی گفتگو کردند. به نظر می‌رسد که علت توجه و اقبال ترکمنستان به طالبان مبتنی بر شناخت آنها از رهبران این گروه و احتمالا درک بقای حکومت طالبان است و مبتنی بر این شناخت و استنباط دو هدف اقتصادی را در افغانستان دنبال می‌کند.
انتقال منابع انرژی ترکمنستان به جنوب
ترکمنستان در جنگ‌های داخلی افغانستان به حکم سیاست خارجی بی‌طرف خود جانب هیچ یک از طرفین جنگ را نگرفت. پس از تسلط طالبان بر مناطق هم‌مرز افغانستان با ترکمنستان و تأسیس حکومتی یکپارچه در افغانستان، ترکمنستان برای تأمین مقاصد اقتصادی خود روابط با حکومت طالبان را سرعت بخشید. در آن زمان که طرح انتقال گاز ترکمستان از طریق خط لوله توسط شرکت‌های نفتی غربی ریخته شده بود، ترکمنستان که شدیداً به بازار فروش منابع گازی خود نیازمند بود، امنیت تأمین شده توسط طالبان را در طول مسیر خط لوله فرصت طلایی برای خود ارزیابی کرده بود.
با کنار رفتن آن طرح‌ها از صحنه و سپس حمله آمریکا به افغانستان و تشکیل نظام جمهوری در افغانستان، ترکمستان انتقال گاز خود به جنوب را این بار در طرح جدیدی به نام تاپی (برگرفته شده از حرف اول کشورهای شریک در طرح ترکیب یافته یعنی ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) دنبال کرد. این طرح نیز با وجود هیاهوی فراوان درباره آن به دلایل داخلی و خارجی که از طرف وزیر خارجه ترکمنستان «دست‌های مخرب» خوانده شده، در موعد مقرر اجرایی نشد. اکنون که طالبان دوباره به قدرت رسیده و ظاهراً به لحاظ داخلی فضا و شرایط مساعد شده است، ترکمنستان در صدد استفاده بهینه از این فرصت است و در تعامل نزدیک با حکومت طالبان برای اجرایی شدن تاپی خوش‌بین می‌باشد. چنانچه وزیر خارجه ترکمنستان در دیدار با متقی گفته است «اکنون هیچ کسی (مزاحم) نیست و ما این کار را خواهیم کرد.».
در کنار پروژه انتقال گاز، ترکمنستان در صدد است که مازاد برق خود را از طریق افغانستان به پاکستان صادر کند. در این زمینه طرحی موسوم به تاپ (ترکمنستان، افغانستان و پاکستان) وجود دارد که آن هم در گذشته فرصت اجرایی شدن نیافت و اکنون هر دو کشور مصمم به عملی کردن آن شده‌اند.
اتصال به پاکستان و جنوب آسیا
دومین هدف ترکمنستان، اتصال به پاکستان است. ترکمنستان توسط دو گمرک تورغندی و آقینه به افغانستان متصل است که راه آهن سراسری ترکمنستان تا هر دو گمرک کشیده شده است. این کشور در صدد است تا از طریق این دو گمرک ابتدا به شهرهای هرات و شبرغان افغانستان و از طریق افغانستان به پاکستان و بنادر آن کشور متصل شود تا به کشورهای جنوب آسیا دسترسی یابد. بدین لحاظ نیز ترکمنستان روابط گرمی را با حکومت طالبان بنا نهاده است.
هرچند فراروی اهداف اقتصادی ترکمنستان هنوز موانعی زیادی وجود دارد ولی پس از تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، عشق آباد تلاش مضاعفی را برای اجرایی کردن طرح‌های اقتصادی خود آغاز کرده است. بدین منظور مقامات ترکمن حسن رفتار با حکومت طالبان را در پیش گرفته است و از قضا حکومت طالبان نیز این طرح‌ها را همپوشان با سیاست خارجی اقتصاد محور خود می‌داند.
