بررسی تحولات افغانستان
زمانی که باورهای مذهبی با عرف درهم آمیخته شود، تبدیل به نماد هویت جمعی می‌گردد و هویتی شدن آئین و مناسک مذهبی، باعث ماندگاری و بقای این باورهای مذهبی می‌شود. چرا که مردم برای حفظ و ماندگاری این مناسک هویتی- مذهبی، نوعی انگیزه جمعی پیدا می‌کنند. از سوی دیگر، برخی از باورها و مناسک مذهبی، به مثابه کانون انگیزش جمعی عمل می‌کنند، افراد را بر یک محور مشترک دورهم جمع کرده و به حرکت در می‌آورند. محرم و عاشورا برای خرده هویت‌های اجتماعی، مخصوصا در گروه اجتماعی شیعیان افغانستان، از این نقش و جایگاه برخوردار است.
بر همین اساس است که مراسم عزای حسین بن علی علیه السلام در بین شیعیان و حتی بخشی از اهل سنت افغانستان ریشه و قدمت تاریخی دارد. گرامیداشت مردم افغانستان اعم از شیعه و سنی از عزای نواده رسول خدا ریشه در باورهای مذهبی دارد و به همین دلیل هر ساله دهه اول ماه محرم الحرام برای تمام اقوام ساکن افغانستان معنا و مفهوم و تقدس دارد.
مشی تعاملگرایانه شورای علمای شیعه
شورای علمای شیعه افغانستان از زمان حاکمیت دوباره طالبان، پیوسته شیعیان افغانستان را به رویکرد و رفتار تعاملگرایانه با حکومت توصیه کرده است. در آستانه حلول ماه محرم امسال، شورای علمای شیعه با انتشار پیامی، مردم و خطبای مساجد و حسینیه‌های اهل تشیع را به مدارای مذهبی، پرهیز از اختلافات مذهبی- سیاسی، همکاری با نیروهای امنیتی و حفظ نظم عمومی توصیه کرد.
علاوه براین، در آغاز ماه محرم، دفتر آیت الله سیستانی حفظه الله، در شهر مزار شریف نشست بزرگی را با حضور علمای 9 ولایت شمالی افغانستان، برگزار کرد. در این نشست، سلوک رفتاری خطبای مساجد، مرثیه‌خوانان و چگونگی برگزاری مراسم محرم و از جمله ضرورت رویکرد تعاملگرایانه و وحدت طلبانه با پیروان مذاهب مختلف و حکومت فعلی افغانستان، توضیح و تبیین شد.
بررسیی رفتاری شیعیان افغانستان در سه سال گذشته نیز بیانگر آن است که به رغم عدم پذیرش مطالبات مذهبی شیعیان از سوی حکومت طالبان، شیعیان افغانستان بر رویکرد و رفتار تعاملگرایانه با حکومت طالبان ثابت قدم مانده‌اند.
تدابیر شدید امنیتی در محرم امسال
به دلیل حوادث رخ داده ناشی از حملات داعش خراسان، از سالیان پایانی نظام جمهوری تا سال گذشته، کمیسیون عالی شیعیان در امور مراسم مذهبی با بسیج مردم، مسئولیت تأمین امنیت مراسم محرم را برعهده داشت. از سال گذشته، حکومت طالبان سلاح‌های توزیع شده به این کمیسیون مردمی را جمع‌آوری کرده و امسال امنیت تمام مساجد و مراسم محرم را بر عهده گرفت. به رغم تهدید گروه داعش شاخه خراسان، تاکنون هیچ‌نوع رویداد امنیتی در مراسم محرم امسال رخ نداده است.
طبق شواهد، نیروهای امنیتی حکومت طالبان با جدیت تمام تامین امنیت مساجد و تکایا را انجام می‌دهند و در سطح شهرها مخصوصا مناطق شیعه نشین، تدابیر شدید امنیتی حاکم است. همکاری و همیاری مردم با نیروهای امنیتی در حفظ نظم و امنیت، تاکنون مشهود و قابل تحسین بوده است.
اعمال محدودیت حکومتی بر مراسم محرم امسال
برخلاف سال گذشته، امسال حکومت طالبان محدودیت‌هایی را بر مراسم ماه محرم اعمال کرده است. در روزهای آغازین محرم، ماموران حکومت طالبان در برخی نقاط شهرهای هرات، غزنی و کابل پرچم‌های عزاداری را جمع‌آوری کردند و در برخی موارد از خشونت استفاده کردند.
گزارش‌ها از چندین منطقه شیعه‌نشین شهرهای هرات و کابل بیانگر آن است که ماموران طالبان شبانه و یا طی روز و در حضور مردم پرچم‌های عزاداران و یا مکان‌هایی که برای دادن آب به عزاداران حسینی درست شده بودند را جمع‌آوری کرده‌اند. همچنین مکتوبی با عنوان « تعهدنامه» در رسانه‌ها منتشر شده که در آن مقررات وضع شده حکومتی برای مراسم ماه محرم ابلاغ شده که در نوع خود بی‌سابقه است. از جمله بندهای این تعهدنامه، دعوت و یا حضور اهل تسنن در مراسم‌های محرم شیعیان ممنوع اعلام شده است. این در حالی است که برخی از اهل سنت افغانستان بر اساس عقیده و سنت، از سالیان دراز در مراسم محرم شیعیان حضور می‌یابند.
سال گذشته زمانی که ماموران حکومت طالبان در غزنی با عزاداران برخورد کردند و یک حادثه تلخ و ناگوار رخ داد، سخنگوی حکومت طالبان به نوعی این اقدام را خودسرانه توصیف کرد و از برخورد با خاطیان سخن گفت اما رفتار امسال حکومت طالبان نشان می‌دهد که این حکومت نگاه فراتر از مسئله امنیتی و خودسری را دنبال می‌کند و موضوع تعصبات مذهبی را می‌توان مطرح کرد.
ایجاد محدودیت تنگ‌نظرانه در برابر یکی از مهمترین آئین‌های مذهبی شیعه که چیزی جز گرامیداشت عزای نواده رسول خدا نیست و حرکت در خلاف مسیر عزم و اراده چند میلیون تن از مردم افغانستان آن هم مردمانی که در طول 3 سال حکومت طالبان، سیاست مدارا را پیشه کردند، پیامد مطلوبی برای حکومت طالبان نخواهد داشت.
بافت جامعه افغانستان و شرایط ایجاب می‌کند که حکومت طالبان با تحکیم وحدت مذهبی- اجتماعی در میان پیروان مذاهب مختلف ساکن فغانستان، زمینه هر گونه اختلاف‌افکنی و دخالت بیگانگان را در افغانستان سلب کند تا صلح پایدار در این کشور ریشه بگیرد. منطق و سیاست حکم می‌کند که حکومت طالبان به این سیاست برای همیشه نقطه پایانی بگذارد و ضمن دلجویی از عزاداران شیعه، فضا و شرایط را برای برگزاری مراسم با شکوه در روزهای پایانی مراسم مهیا کند.
