ارزیابی هفتمین نشست فرمت مسکو

بررسی تحولات افغانستان

اخیراً هفتمین دور نشست فرمت مسکو برگزار شد. آنچه در این نشست تازگی داشت حضور رسمی امیرخان متقی به عنوان وزیر خارجه حکومت طالبان بود که روسیه چند ماه پیش امارت اسلامی را به صورت دژوره (رسمی) به رسمیت شناخت. گذشته از مواضع عمومی نمایندگان کشورهای شرکت‌کننده در این نشست، محتوای اصلی هفتمین نشست فرمت مسکو بر 3 محور اساسی متمرکز بود.

واکنش نشست فرمت مسکو به بازگشت نظامی آمریکا به افغانستان

یکی از مهم‌ترین محورهای بحث هفتمین نشست فرمت مسکو تلاش‌های آمریکا برای بازگشت به افغانستان از طریق حضور نظامی در پایگاه هوایی بگرام بود. موضوع بازگشت مجدد آمریکا به بگرام بعد از اظهارات دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا وارد فاز جدی شده است. ترامپ طی پیامی غیر مستقیم به حکومت طالبان هشدار داد اگر این پایگاه را در اختیار آمریکا قرار ندهند اتفاق بدی رخ خواهد که مشخص نیست چه نوع اتفاقی مد نظر وی است.

با این که اکثر تحلیل‌ها درخواست ترامپ برای بازگشت به بگرام را یک طرح غیر عملی و نوعی فضاسازی تفسیر می‌کنند اما در صورت جدی بودن این طرح، منطقه بار دیگر زیر سایه سنگین حضور آمریکا و تبعات خطرناک آن قرار خواهد گرفت. به‌خصوص این که ترامپ به صراحت هدف خود از تصرف پایگاه را روشن کرده است.

با وجود آن که ضمیر کابلوف نماینده روسیه در امور افغانستان این موضوع را دستورکار نشست مسکو ندانسته بود اما بازتاب جدی این موضوع در اعلامیه نشست فرمت مسکو نشان می‌دهد که بازگشت آمریکا به بگرام نقش محوری در نشست داشته است. در این خصوص بیانیه پایانی نشست بر این امر تاکید دارد که تمام کشورهای شرکت‌کننده علنا مخالفت خود را با بازگشت نظامی آمریکا به افغانستان اعلام کردند. حتی هند که منافعش در بازگشت آمریکا به افغانستان نهفته است، علی‌الظاهر در کنار مخالفین بازگشت نظامی آمریکا به افغانستان قرار گرفت. این خروجی، در کنار لحن وزیر خارجه روسیه نوعی اتمام حجت برای حکومت طالبان حساب می‌شود. مخالفت کشورهای منطقه با بازگشت نظامی آمریکا به افغانستان، پیام روشنی برای کابل داشت که «یا با آمریکا یا با ما». مفهوم آن این است در صورت واگذاری پایگاه بگرام به آمریکا همان‌ سیاستی در قبال حکومت سابق افغانستان اتخاذ شد، در قبال حکومت طالبان نیز اتخاذ خواهد شد.

مبارزه با تروریسم 

موضوع تروریسم در افغانستان پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت، دگردیسی‌های پرحاشیه‌ داشته است. این مسئله که نگرانی اصلی کشورهای منطقه از ناحیه افغانستان است،‌ به یک مسئله پیچیده و مبهم تبدیل شده است. درحالی که از یک طرف تلاش‌های طالبان برای سرکوب تروریسم ستایش می‌شود از سوی دیگر، افغانستان همچنان مرکز اصلی تروریسم شناخته می‌شود. از جانب دیگر حکومت طالبان خود را در صف قربانی تروریسم قرار داده و علاوه بر برجسته‌سازی تلاش‌های خود در راستای مهار و نابودی آن در افغانستان آبشخور و منبع آن را جای دیگر (پاکستان) عنوان می‌کند.

در این زمینه امیرخان متقی بدون نام بردن از کشوری، آدرس مرکز تروریسم را جایی نشان داد که پاکستان است. وی در سخنرانی خود گفت «اطلاعات ما نشان می‌دهد که اخیراً داعش و برخی گروه‌های دیگر مراکز تجهیز و آموزش در سایر کشورهای منطقه ایجاد کرده‌اند که برای حکومت افغانستان نگران ‌کننده است.» این مسئله که به یک جدال لفظی میان افغانستان و پاکستان تبدیل شده است، برای کشورهای منطقه مایه نگرانی است چرا که این مفهوم را می‌رساند که تروریسم هنوز هم موجود است و با توجه به چشم‌انداز جدال لفظی این دو کشور، ممکن است کل منطقه در ورطه ناامنی فرو رود.

علاوه بر این، وجود گروه‌های تروریستی که هر دو کشور افغانستان و پاکستان یکدیگر را در مورد پرورش آن ملامت می‌کنند، می‌‌تواند ابزاری برای آتش‌بیاری معرکه توسط آمریکا گردد. با این که در این دور از نشست فرمت مسکو همچنان به صورت کلیشه‌ای و کلی به مسئله تروریسم برداخته شد، اما تلاش برخی از کشورها به‌خصوص روسیه برای ایجاد اجماع منطقه‌ای در خصوص ارائه یک تعریف مشترک از تروریسم با ریشه خارج از منطقه متمایز بود.

حمایت اعضای نشست فرمت مسکو از حکومت طالبان

یکی از جنبه‌های متمایز هفتمین نشست فرمت مسکو با نشست‌های قبلی در این بود که در این دور از گفتگوها، کشورهای عضو، بالاجماع از حکومت طالبان حمایت کردند. دو بند از بیانیه پایانی نشست فرمت مسکو به این موضوع اختصاص داشت. حتی پاکستان که در موضوع تروریسم منتقد عملکرد دولت افغانستان است، در این موضوع همصدا با دیگر اعضا بود.

اعضای فرمت مسکو حمایت بی‌دریغ خود را از ایجاد افغانستان مستقل، متحد و صلح‌آمیز اعلام کردند و بر لزوم توسعه مبادلات اقتصادی و تجاری با این کشور تأکید کردند. همچنین بر توسعه پروژه‌های منطقه‌ای با مشارکت افغانستان، دستیابی این کشور به توسعه پایدار و ادغام آن در سیستم اتصال منطقه‌ای تاکید شد.

مطالب مرتبط
مهمترین مطالبات منطقه در ششمین نشست فرمت مسکو
نگاهی بر موضعگیری‌ها و دستاورد نشست فرمت مسکو

جمع‌بندی

هفتمین نشست فرمت مسکو 3 تفاوت عمده با نشست‌های قبلی داشت؛ نخست این که نماینده حکومت طالبان به عنوان عضو رسمی به این نشست دعوت شد. دوم، فضای نشست فرمت مسکو قرابت با دولت افغانستان و حمایت از این کشور بود. سوم در اجماع کلان منطقه‌ای علیه حضور مجدد آمریکا در افغانستان شکل گرفت و حتی شرکای استراتژیک آمریکا مانند هند نیز به این اجماع پیوستند.

نقطه اختلاف در این دور از نشست فرمت مسکو بحث مبارزه با تروریسم بود که به نظر می‌رسد عامل آن مباحث امنیتی بین کابل و اسلام آباد بود. هیئت پاکستانی پیش از آغاز نشست فرمت مسکو در دیدار با نمایندگان کشورهای اثرگذار (چین، روسیه و ایران) دیدگاه خود را در حوزه تروریسم نافذ کرد و بند پایانی بیانیه فرمت مسکو بیشتر تحت تاثیر دیدگاه پاکستان شکل گرفت.

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

تلگرام ایکس فیس‌بوک