بررسی تحولات افغانستان
در مدت کمتر از یک ماه، گروه داعش خراسان 3 حمله تروریستی را به ترتیب در مسجد شیعیان واقع در شهر پل خمری مرکز ولایت بغلان، در باشگاه ورزشی شیعیان در شهر کابل و با کارگذاشتن بمب در یک وسیله نقلیه شهری حامل شیعیان در کابل انجام داد که منجر به شهادت و زخمی شدن تعداد زیادی از ساکنان شهر کابل شد.
سرکوب داعش خراسان و سکوت این گروه
این حملات داعش خراسان در حالی انجام شد که این گروه به عنوان رقیب جدی حاکمیت طالبان، در دو سال گذشته به صورت جدی و غیر انکاری از سوی حکومت طالبان سرکوب شده است. این اقدامات شدید حکومت طالبان علیه داعش خراسان بخصوص در یک سال گذشته، باعث شد که این گروه در بهار و تابستان سال جاری نتواند فعالیت چشمگیری علیه حکومت طالبان انجام دهد و به ناچار این دو فصل سال را در حالت سکوت و خاموشی سپری کرد. دیگر آن این سکوت داعش سبب شد تا حکومت طالبان در قبال هر نوع هشدار برای رشد مجدد داعش خراسان در افغانستان، با قاطعیت موضعگیری کند و این گروه را از بین رفته تلقی کند.
درس‌هایی از آغاز مجدد حملات داعش خراسان
آغاز مجدد حملات هدفمند داعش در افغانستان دلالت بر 3 امر دارد؛ نخست، حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی داعش خراسان، همچنان این شاخه از داعش را ظرفیتی می‌دانند که توان به چالش کشاندن امنیت افغانستان و منطقه را دارد، از این رو همچنان این گروه را حمایت و تجهیز می‌کنند. دوم، برداشت و موضعگیری حکومت طالبان مبنی بر سرکوب داعش خراسان و یا انکار حضور و سربازگیری داعش در افغانستان، با واقعیت‌های موجود سازگاری کامل ندارد و این نوع نگاه، فرصت‌های به موقع را برای سرکوب و نابودی لانه‌های تروریستی داعش از بین می‌برد. سوم، نوع تحرکات و حملات مجدد داعش خراسان بیانگر آن است که این گروه شیوه عملیات‌های تروریستی خود را در افغانستان تغییر داده است.
تغییر تاکتیک داعش خراسان
شیوه حملات مجدد داعش خراسان نشان می‌دهد که توانایی این گروه در میدان‌های جنگ به کلی از بین رفته است و این گروه راهبرد جنگ میدانی و انگیزه تصرف جغرافیا را در افغانستان کنار گذاشته است. با این وجود، تغییر تاکتیک داعش خراسان از حملات میدانی به حملات تروریستی شهری، در نوع خود بسیار قابل تأمل است. به احتمال زیاد، داعش خراسان به دو دلیل این تاکتیک را در پیش گرفته است.
نخست این که برخلاف مناطق روستایی، گروه تروریستی داعش خراسان در شهرهای بزرگ و دارای بافت پیچیده جمعیتی، سهولت و امکان بیشتری برای لانه گزینی دارد. دوم، حملات انفجاری داعش با مقیاس محدود در روستاها و مناطق دور دست، بازتاب چندانی ندارد اما همین حملات در شهرها با بازتاب وسیع رسانه‌ای روبرو می‌شود. به همین دلیل، داعش خراسان تلاش دارد در راستای اعلام موجودیت و بقای خود، بیشتر به از این تاکتیک استفاده کند.
بهره‌برداری داعش خراسان از حمله به شیعیان
با این وجود، این سؤال مطرح است که چرا داعش خراسان حملات هدفمند خود را علیه شیعیان افغانستان متمرکز کرده است؟ نگاه عقیدتی داعش برخاسته از ایدئولوژی سلفیت است و انعطاف عقاید حنفیت را در رابطه با شیعیان ندارد. لذا با درک این واقعیت که داعش خراسان هیچ گونه ریشه اجتماعی در افغانستان ندارد و دشمن تمام مردم افغانستان محسوب می‌شود، این گروه تلاش دارد از انجام حملات هدفمند علیه شیعیان، در حوزه جنگ نرم استفاده کند. به نظر می‌رسد که داعش خراسان می‌کوشد با انجام این راهبرد در دراز مدت، اختلاف میان پیروان مذاهب را برجسته کند و بین حکومت طالبان و شیعیان نیز فاصله ایجاد کند.
احتمال تداوم حملات داعش خراسان علیه شیعیان
در این راستا، سؤال دیگری که افکار عمومی را در افغانستان به خود مشغول داشته این است که آیا این نوع حملات داعش خراسان ادامه خواهد یافت؟ در پاسخ، به این نکته باید دقت کرد که داعش خراسان ریشه در بافت اجتماعی افغانستان ندارد و ریشه این گروه در تحولات سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی نهفته است. بدون تردید، متغیرها و تحولات منطقه‌ای بر تدوام حملات داعش در افغانستان و منطقه اثرگذار هستند.
بر این اساس، برخی تنش‌های منطقه‌ای باعث خواهد شد که برخی بازیگران تمایل به تداوم حملات داعش خراسان در افغانستان خواهند داشت. در یک رویکرد دیگر، اگر این روایت را بپذیریم که داعش خراسان مانند برخی گروه‌های دیگر، مورد حمایت برخی کشورهای منطقه است، با افزایش تنش بین حکومت طالبان و این کشورها، باید انتظار داشت که حملات داعش خراسان در افغانستان دوام و افزایش قابل توجهی خواهد یافت.
با توجه به این واقعیت‌ها، نگاه واقعبینانه و راهبردی این است که حکومت طالبان در تعامل با کشورهایی که خواهان نابودی داعش خراسان هستند، مبارزه مشترکی را برای نابودی این گروه روی دست گیرد. در غیر این صورت، ریشه‌های این گروه تروریستی با اقدامات مقطعی، از بین نخواهد رفت.
