2 خروجی مهم نشست مخالفان طالبان در پاکستان

بررسی تحولات افغانستان

هر چند نشست مخالفان طالبان در اسلام آباد تحت تاثیر موج خبری قطع اینترنت در افغانستان قرار گرفت اما به نظر می‌رسد این نشست پیام‌های مهمی برای حکومت طالبان دارد. نشست اسلام آباد با عنوان «به‌سوی اتحاد و اعتماد» به میزبانی «مؤسسه ثبات استراتژیک جنوب آسیا» با همکاری یک نهاد افغان به نام «زنان برای افغانستان» متعلق به فوزیه کوفی عضو سابق پارلمان افغانستان، روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هشتم و نهم مهر/میزان برگزار ‌شد. برگزاری این نشست سئوالاتی را مطرح می‌کند از جمله این که چرا پاکستان که نزدیک به 25 سال از طالبان حمایت کرد، اکنون باید میزبان نشست مخالفان طالبان باشد؟ این یادداشت به بررسی این نشست و پاسخ به این پرسش می‌پردازد.

هدف پاکستان از میزبانی مخالفان طالبان

پاکستان که نزدیک به دو دهه برای به قدرت رسیدن مجدد طالبان تلاش کرد، انتظار داشت که رهبران طالبان پس از حاکم شدن بر افغانستان، سیاست خارجی همسو و هماهنگ با اسلام آباد را در پیش گیرند. پس از حاکم شدن طالبان در افغانستان، ژنرال فیض حمید رئیس وقت آی اس آی با حضور در کابل نشان داد که حمایت از حکومت جدید در دستور کار راولپندی قرار دارد.

اما در عمل، برخلاف انتظار سردمداران سیاسی و نظامی پاکستان، حکومت طالبان رویکرد مستقلانه‌ای را در پیش گرفت که سبب بهت و حیرت ناظران شد به‌طوری که برخی، تنش بین کابل و اسلام آباد را جنگ زرگری می‌پنداشتند. حکومت طالبان سیاست خارجی مستقل و متوازنی را در پیش گرفت که روابط با کشورها بر اساس منافع ملی افغانستان تنظیم شد نه بر اساس امتیازدهی به اسلام آباد. آغاز روابط حکومت طالبان با هند، ضربه سنگین دیگری برای پاکستان بود که انتظار آن را نداشت چرا که یکی از چالش‌های پاکستان با نظام قبلی افغانستان، گرایش آن به هند و نفوذ روافزون دهلی در افغانستان بود.

اتهام دیگری که پاکستان همواره به حکومت طالبان وارد می‌کند، حمایت از گروه طالبان پاکستان (TTP) است و با استفاده از این ابزار، مقامات پاکستانی از تریبون‌های مختلفی بر حکومت طالبان فشار وارد می‌کنند. حال آن که مطالبه اصلی پاکستان چیزی دیگری است و از موضوع تحریک طالبان پاکستان استفاده ابزاری می‌کند.

با توجه به اینکه حکومت طالبان حاضر به تمکین در مقابل پاکستان نشده است و ابزارهای مختلف هم تاکنون کارایی نداشته‌اند، این بار پاکستان در تلاش است تا با میزبانی از مخالفان طالبان ابزار جدیدی را به کار گیرد.

نشان دادن سر گرگ به طالبان

رفتارهای دوجانبه پاکستان و حکومت طالبان در قبال یک‌دیگر در چهار سال گذشته نموداری دو محوره را نشان می‌دهد که یک طرف آن رضایت و در طرف دیگر آن نارضایتی و بی‌اعتمادی قرار دارد. بر این اساس هم طالبان و هم پاکستان در تلاش هستند برای ایجاد تعادل، ترکیبی از ابزارها را مورد استفاده قرار دهند.

به نظر می‌رسد که پاکستان با میزبانی از نشست مخالفان طالبان در خاک خود، به اصطلاح عامیانه سر گرگ را به طالبان نشان ‌می‌دهد. مقامات پاکستان با میزبانی از نشست مخالفان طالبان این پیام را به سران طالبان می‌دهند که این کشور مانند گذشته این ظرفیت را دارد که پایگاهی برای مخالفان حکومت مرکزی افغانستان باشد که می‌تواند به سرنگونی حکومت کابل منجر شود. چنانچه خلیل‌زاد در واکنش به برگزاری نشست مخالفان طالبان در اسلام آباد نوشت که پاکستان با دعوت از افرادی که از سرنگونی خشونت‌‌آمیز اداره طالبان حمایت می‌کنند، اقدامی تحریک‌آمیز کرده است.

سطح مهمانان و میزبان نشست مخالفان طالبان

با این که نشست مخالفان طالبان در پاکستان تحریک‌آمیز و نشان‌دهنده رویکرد متفاوت پاکستان در قبال حکومت طالبان است، اما از ترکیب مدعوین که افرادی مانند نصیراحمد اندیشه نمایند افغانستان در ژنو، مصطفی مستور (خواهرزاده عبدالله عبداالله) وزیر سابق اقتصاد افغانستان، فوزیه کوفی عضو سابق پارلمان افغانستان و حسین یاسا سخنگوی شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان را شامل می‌شود، مشخص است که سطح نشست بالا نبوده و افراد سطح پایین در نشست مخالفان طالبان انتخاب شده‌اند.

سطح مهمانان هر نشست اعتبار آن را نشان می‌دهد و سطح پایین مهمانان نشست مخالفان طالبان حکایت از آن دارد که اسلام آباد خواسته است از این ابزار خطرناک با دوز پایین استفاده کند.

همچنین این نشست توسط یک اندیشکده نه‌چندان مطرح با شعار ظاهری «ترویج صلح و ایجاد اعتماد میان افغانستان و پاکستان» میزبانی می‌شود. جایگاه سیاسی نهاد میزبان نیز نشان می‌دهد که پاکستان صرفاً‌ تلنگری بر فضای موجود زده اما بسته به پاسخ‌های مطالبات خود از حکومت طالبان می‌تواند این فضا را محدود و یا وسیع سازد.

بی‌اعتمادی مخالفان طالبان به پاکستان

آنچه امروز مخالفان طالبان نامیده می‌شوند ترکیبی از جامعه مدنی، فعالان حقوق زنان و سیاسیون هستند که همه به دلیل سقوط جمهوریت از افغانستان خارج شده‌اند و تمام آنها پاکستان را متهم ردیف اول وضع موجود می‌دانند. لذا اعتماد به باعث و بانی وضع موجود سخت و دشوار است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در خبرهای غیررسمی، افراد متعددی به نشست مخالفان طالبان در اسلام آباد دعوت شده بودند اما به دلیلی که ذکر شد برخی مهمانان از حضور در این نشست خودداری کردند. موضع‌گیری برخی از سیاسیون افغانستان به میزبانی پاکستان از نشست مخالفان طالبان نیز تند بوده است. به عنوان مثال غفور لیوال سفیر سابق افغانستان در ایران «پاکستان را منبع آلودگی و تهدید برای افغانستان دانسته است» و با اشاره به نشست مخالفان طالبان در پاکستان نوشته است «هر چیزی که از پاکستان آمده یا می‌آید، زهر است».

محتوای نشست مخالفان طالبان

نشست دو روزه مخالفان طالبان پشت درهای بسته انجام شد و اطلاعاتی اندکی از آن به رسانه‌ها رسید. بر اساس آنچه تاکنون از منابع معتبر منتشر شده و نیز طی یک کنفرانس مطبوعاتی از سوی چند تن از شرکت کنندگان در پایان نشست بیان شد، حاضران درباره چالش‌های منطقه‌ای پس از حاکم شدن طالبان بر افغانستان، مبارزه با وضع موجود با ابزارهای سیاسی، مدنی و نظامی، فقدان یک حکومت مشروع، تهدیدزایی وضع موجود، اعتمادسازی منطقه‌‌ای به ‌ویژه با پاکستان، ایجاد توقف اخراج اجباری مهاجران، مکانیسم هماهنگی بین اعضا و نهادهای شرکت کننده بحث و گفتگو کرده‌اند.

شکل‌گیری «روند اسلام آباد»؛ نخستین خروجی نشست مخالفان طالبان

بر اساس اظهارات فوزیه کوفی در کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست، شرکت کنندگان خواهان تبدیل شدن این نشست به یک روند و ایجاد یک دفتر سیاسی برای هماهنگی شده‌اند که میزبانان با این درخواست موافقت کرده‌اند. در کنار این درخواست که میزبان (پاکستان) موافقت کرده است، درخواست تاسیس دفتر هم مطرح شده که در این باره مشخص نیست موافقتی صورت گرفته است یا خیر.

بنابراین با چراغ سبز پاکستان، نشست مخالفان طالبان در اسلام آباد تبدیل به یک روند خواهد شد و شاهد پیدایش روند دیگری مرتبط با حوزه افغانستان خواهیم بود. تاکنون روند وین به رهبری جریان احمد مسعود نشست‌های مستمری در اتریش داشت و احتمالا پس از این، روند اسلام آباد هم پا به عرصه وجود خواهد گذاشت.

پیدایش احتمالی یک جبهه جدید

نکته حائز اهمیت درباره نشست اسلام آباد، درخواست شرکت‌کنندگان برای مبارزه مسلحانه در کنار مبارزه سیاسی در افغانستان است. این موضوع نشان می‌دهد که مهندسی پاکستانی‌ها برای فشار به حکومت طالبان به خوبی نتیجه داده و ممکن است جریان مسلحی از دل این نشست پا به عرصه وجود گذارد که متفاوت با جبهه مقاومت ملی و جبهه آزادی باشد. یعنی پدیدار شدن یک جبهه جدید با ترکیب قومیتی متفاوت.

مطالب مرتبط
فراز و فرود روابط پاکستان و حکومت طالبان
ابزارهای جدید پاکستان برای سیاست عمق استراتژیک در افغانستان

جمع‌بندی

پاکستان با هدف فشار بر حکومت طالبان، از یک نشست ساده با مهمانانی سطح پایین، خواسته‌های سطح بالایی را از زبان مهمانان رسانه‌ای کرد که می‌تواند در صورت عملیاتی شدن، چالش قابل توجهی برای حکومت طالبان قرار گیرد. روند شدن نشست مخالفان طالبان در اسلام آباد به مثابه این است که از این پس دست کم هر ساله نشستی پر هیاهو از سوی مخالفان طالبان در کشور همسایه برگزار خواهد شد.

همچنین ممکن است در صورت افزایش تنش بین کابل و اسلام آباد، پاکستان با استفاده از درخواست اعضای «روند اسلام آباد»، دست به تاسیس و مسلح‌سازی جریانی بزند که به طور حتم متفاوت با جبهه‌های موجود خواهد بود چرا که جبهه جدید احتمالا از پشتیبانی استخباراتی پاکستان برخوردار خواهد بود.

البته تمام این موارد فعلا در حد تهدید است و پاکستان در این مرحله قصد دارد ابزار جدید و موثر خود را به حکومت طالبان نشان دهد. هر چند باید گفت که دست حکومت طالبان هم خالی نیست.

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

تلگرام ایکس فیس‌بوک