بررسی تحولات افغانستان
شنبه شب حکومت طالبان ساعت 19 عملیات نظامی را در پاسخ به حملات هوایی پاکستان به افغانستان را آغاز کرد. این عملیات نظامی، از ولایت‌های کنر، ننگرهار، پکتیا، پکتیکا، خوست، هلمند، قندهار و زابل علیه مواضع نیروهای مرزی پاکستان آغاز شد و تا ساعت 12 شب ادامه داشت.
بر اساس اعلام منابع دو طرف، جنگ دست کم در بیش از 10 نقطه بود و دو طرف علیه یکدیگر از سلاح‌های سبک و سنگین استفاده کردند. به علت عدم حضور رسانه‌های معتبر در صحنه نبرد، اطلاع رسانی فقط مبتنی بر خبرهای غیر رسمی است که اتکا به آنها بر اساس آمیختگی با احساسات دشوار است.
آنچه قابل اتکا است، تلفات انسانی دو طرف در این عملیات نظامی است که به نظر می‌رسد تعداد کشته‌شدگان نظامیان مرزی پاکستانی بیشتر است. با این حال با تداوم جنگ، منابع امنیتی پاکستان ادعای تصرف چند پاسگاه مرزی حکومت طالبان را مطرح کردند که دست کم تصاویر تصرف یک پاسگاه را تایید می‌کند.
با اعلام وزارت دفاع حکومت طالبان این عملیات نظامی در ساعت 12 شب پایان یافت و این وزارت ضمن موفقانه خواندن این عملیات، آن را پاسخی به نقض مکرر حریم افغانستان از سوی ارتش پاکستان و حملات هوایی بر خاک افغانستان خواند و تهدید کرد که اگر بار دیگر حریم افغانستان نقض شود، پاسخ قاطعی داده خواهد شد.
وزیر کشور پاکستان در حین این عملیات نظامی، طی پیامی نوشت آتشی که افغانستان برافروخته، مشابه آتش افروزی دشمن ما هند است و افغانستان همانند هند پاسخ درخوری دریافت خواهد کرد.
تحلیل عملیات نظامی حکومت طالبان
واکنش حکومت طالبان به تجاوز حریم هوایی پاکستان به ویژه به شهر کابل فراتر از انتظار بود. طالبان با عملیات نظامی وسیع شب گذشته که ده نقطه نشان داد که هر چند توان نظامی آن برابر با پاکستان نیست اما نقض حریم هوایی خود توسط هواپیماهای پاکستانی را تحمل نخواهد کرد. این موضوع مهمترین نکته جنگ شب گذشته بود.
گزینه‌های افغانستان در مقابل پاکستان را نباید محدود به عملیات نظامی رو در رو دانست. کابل با استفاده از معکوس سازی تاکتیک‌های پاکستان، این امکان را دارد که تحریک طالبان پاکستان و دیگر گروه‌های مخالف از جمله بلوچ‌ها را تقویت و حمایت لجستیکی کند. علاوه بر این این‌ها اگر تنش به مراحل حساسی برسد، لشکری از عاملان انتحاری هم می‌تواند به یک ابزار کاربردی در رویایی تمام عیار دو کشور تبدیل شود. پیام هشدارگونه نعیم وردک معاون وزارت خارجه حکومت طالبان در همین راستا قابل ارزیابی است که نوشته است: افغانستان گزینه‌های بسیاری برای پاسخ به پاکستان دارد. لذا عملیات نظامی شنبه شب را باید مرحله اول واکنش حکومت طالبان به پاکستان قلمداد کرد.
نکته دیگری که قابل ذکر است، همبستگی افغان‌ها در مقابل پاکستان است. پس از آغاز عملیات نظامی حکومت طالبان علیه پاکستان، برای نخستین بار اغلب افغان‌های مخالف طالبان، پشتیبانی و حمایت خود را از حکومت طالبان در این جنگ اعلام کردند. این ظرفیتی است که ممکن است دست حکومت طالبان را در واکنش بعدی بازتر کند. بالعکس در داخل پاکستان این انسجام وجود ندارد و به همین علت در سخنان روزهای اخیر مقامات نظامی و سیاسی پاکستان، سرکوب حامیان طالبان افغانستان در درون، یک بُعد تکمیلی عملیات‌های نظامی عنوان شده است.
آینده تنش‌های افغانستان و پاکستان
پس از نیم قرن، حاکمیتی در افغانستان وجود دارد که ابزار فشار بر پاکستان را در اختیار دارد. این دست بالا سبب شده است که حکومت طالبان برخلاف حکومت‌های قبلی، در قبال مداخلات پاکستان قدرت عکس العمل داشته باشد. بر این اساس، انتظار می‌رود، در صورت تداوم تهاجم پاکستان، حکومت طالبان عکس العمل نشان دهد. از سوی دیگر، افزایش تصاعدی حملات تحریک طالبان پاکستان، مقامات این کشور را به ستوه آورده و فشار سیاسی و نظامی بر حکومت طالبان را به سادگی کنار نگذارد. بر این اساس، به نظر می‌رسد، در شرایط موجود، چشم انداز، تنش بین دو کشور رو به رشد باشد.
مطالب مرتبط
حمله هوایی پاکستان به کابل: اشتباه راهبردی و ۶ پیامد سنگین
ظرفیت‌سنجی چین برای حل تنش پاکستان و طالبان
هر چند که برخی از جمله مقامات پاکستانی تحریک طالبان پاکستان را بن‌بستی فرا روی روابط دو کشور می‌بینند اما به نظر می‌رسد که مسئله فراتر از این است. سیاست عمق استراتژیک پاکستان در قبال افغانستان یکی از مهمترین چالش‌ها است. پاکستان با این امید که در تقابل این کشور با هند، افغانستان به عنوان عمیق استراتژیک آن عمل کند، همواره تلاش کرده‌اند با سرنگون‌سازی حکومت‌های افغانستان، حکومتی بر سر کار آید تا متحد استراتژیک آن گردد اما هیچگاه این خواسته محقق نشده است. مادامی که این سیاست پاکستان ادامه داشته باشد، تنش بین کابل و اسلام آباد ادامه خواهد داشت چرا که افغانستان نمی‌تواند آینده خود را به پاکستان گره بزند.
اختلافات ارضی و مرزی یبن دو کشور چالش دیگر فراروی دو کشور است. برخلاف پاکستان که دیورند را مرز رسمی می‌داند، مسئله خط دیورند از منظر افغان‌ها حل نشده است.
توصیه‌ها
عملیات نظامی شبنه شب و تنش بین حکومت طالبان و پاکستان، امتداد همان چالش چند دهه گذشته است. وضعیت موجود و استفاده از نظامی‌گری راه حلی بر این چالش نیست و فقط اقتصاد و مردم دو کشور را متضرر می‌سازد.
برای عبور از این بن بست چند دهه‌ای، لازم است تا دو کشور برای نخستین بار با وساطت میانجی بی‌طرف که ترجیحا از کشورها یا سازمان‌های منطقه باشد، برای مذاکره درباره حل مشکلات اساسی دور یک میز بنشینند. حکومت طالبان که پس از چند دهه، حاکمیتی سراسری بر افغانستان دارد، با اعمال تغییراتی در سیاست و کسب مشروعیت داخلی و خارجی، این توان را دارد تا درباره موضوعات اساسی به بحث با پاکستان بپردازد. به نظر می‌رسد که پاکستان هم به این نتیجه رسیده است که باید به مسیر دیپلماسی روی آورد.
وضعیت موجود نه تنها برای دو کشور ضررهای جبران ناپذیری به بار آورده است بلکه در صورت تشدید و تکرار عملیات نظامی از سوی هر یک از طرفین، ممکن است منطقه را با بحران دیگری مواجه سازد. از این روی، کشورهای منطقه در این شرایط باید برای خروج دو کشور از تشدید بحران تلاش کنند.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
