مذاکرات تهران؛ ظرفیت‌‌‌های میانجیگری ایران بین افغانستان و پاکستان

بررسی تحولات افغانستان

قرار است به زودی دور جدیدی از گفتگوها بین افغانستان و پاکستان با میانجیگری ایران برگزار شود. مذاکرات تهران متعاقب شکست مذاکرات استانبول برگزار می‌شود و تهران تلاش می‌کند با فرمول جدیدی بحران در روابط دو همسایه را رفع کند.

روابط پاکستان و حکومت طالبان که از همان ابتدای به قدرت رسیدن طالبان بر افغانستان با کش و قوس همراه بود، با حمله هوایی پاکستان به کابل به جنگ گرمی میان دو طرف تبدیل شد. این جنگ که با میانجی‌گری قطر و ترکیه با امضای یک تفاهم‌نامه آتش‌بس موقت پایان یافت، قرار بود در شهر استانبول ترکیه به یک معاهده صلح بنیادی تبدیل شود اما پس از برگزاری سه دور مذاکره، شکست کامل آن اعلام شده و دو طرف بدون رسیدن به نتیجه میز مذاکره را ترک کردند. با تداوم این بحران، این بار قرار است مذاکرات تهران، برای حل تنش میان افغانستان و پاکستان برگزار شود.

عوامل شکست مذاکرات استانبول

علی‌رغم پشتیبانی آن توسط دو کشور صاحب‌ نفوذ قطر و ترکیه، عمده‌ترین عامل شکست مذاکرات استانبول امکان عدم تحقق خواسته‌های دو طرف از یکدیگر بود. مطالبه‌ اصلی اسلام‌‌آباد که اقدام حکومت طالبان علیه تحریک طالبان پاکستان و بدوش گرفتن مسئولیت هرگونه ناامنی در پاکستان بود، از نظر حکومت طالبان به‌هیچ وجه قابل پذیرش نود. در مقابل، حکومت طالبان مسئله تی‌‌تی‌پی را مشکل داخلی پاکستان دانسته و از پاکستان خواهان اخذ این تعهد بود که هیچ‌گونه عملیات نظامی در داخل افغانستان به بهانه حمله به تی‌تی‌پی انجام نشود و عملیات پهپادی آمریکا از حریم هوایی پاکستان در خاک افغانستان متوقف شود. با این صورت مسئله و عدم کوتاه ‌آمدن دو طرف از مواضع خود، شکست مذاکرات استانبول از ابتدا محتمل به نظر می‌رسید.

ورود ایران برای میانجیگری با برگزاری مذاکرات تهران

با توجه به وضعیت همسایگی و درهم‌تنیدگی روابط با دو طرف، ایران بیش از هر کشوری صلاحیت و مسئولیت ورود به قضیه به‌عنوان میانجی را دارد. هر نوع بی‌ثباتی در افغانستان و پاکستان و بروز درگیری میان این دو کشور، ایران را در خط مقدم آسیب‌پذیری قرار می‌دهد. درگیری میان افغانستان و پاکستان می‌تواند مرزهای شرقی ایران را به شدت ناامن و فرصت‌ خراب‌کاری را برای گروه‌های در کمین فراهم سازد. همچنین قاچاق انسان و مواد مخدر در این چنین شرایطی از مرزهای دو کشور به سوی ایران روندی تصاعدی خواهد یافت.

مهمتر از این که این احتمال وجود دارد که با عمیق‌تر شدن درگیری، پای بازیگران غیر منطقه‌ای به این مسئله باز شود و به بهانه حل این بحران، معماری جدیدی برای منطقه طراحی شود. مبتنی بر این دلایل ایران بیشتر از سایر کشورها، نگران بحران روابط بین افغانستان و پاکستان می‌باشد و بر همین اساس مذاکرات تهران را میزبانی خواهد کرد.

ظرفیت‌های ایران برای حل این بحران

ایران به عنوان میزبان مذاکرات تهران، دارای ظرفیت‌های خوبی است که می‌تواند نسبت به کشورهای دیگر به حل بحران بین طالبان و پاکستان کمک شایانی کند. مزیت نخست این است که ایران با هر دو کشور همسایه است و پیوند‌های عمیق تاریخی، فرهنگی و اقتصادی دارد؛ این مزیت کمک می‌کند که مذاکرات تهران بتواند میان هر دو طرف یک فهم و زبان مشترک ایجاد کند.

مزیت دیگر مذاکرات تهران این است که ایران به عنوان میزبان اصلی این مذاکرات بر خلاف کشورهای دیگر بر یکی از دو طرف فشار وارد نمی‌کند. شاید یکی از عوامل شکست مذاکرات استانبول این بود که طرف‌های میانجی در تلاش برای تحمیل خواسته‌های یکی بر دیگری بودند. ترکیه به دلیل روابط استراتژیک با پاکستان، تمایل بیشتری بر حمایت از هیئت پاکستانی داشت که خود از عوامل شکست مذاکرات بود. در خصوص مذاکرات تهران، قدر مسلم این است که ایران با درک حساسیت قضیه و نیز یکسانی روابط با هر دو طرف، از رویکرد فشار بر یکی از طرف‌های مذاکره اجتناب خواهد کرد.

مزیت دیگر مذاکرات تهران این است که ایران بر اساس روابط عمیقی که با دو طرف دارد، نسبت به هر میانجی دیگری درک عمیق‌تری از وضعیت دارد و حالات روانی دو طرف را بهتر درک می‌کند. ایران از طریق درک انگیزه‌ها و احساسات واقعی هر دو طرف فراتر از خواست‌های اعلامی آنها می‌تواند در مذاکرات تهران زمینه سازش هر دو طرف را فراهم کند.

مطالب مرتبط
عوامل و پیامدهای شکست مذاکرات استانبول
آینده تنش افغانستان و پاکستان

در مجموع، با توجه به میزان بالای آسیب‌پذیری که ایران از تنش و درگیری دو کشور افغانستان و پاکستان دارد، بیشتر از هر میانجی‌ دیگری مجدانه و خالصانه برای حل قضیه تلاش خواهد کرد. در کنار این موارد ایران دارایی‌های دیپلماتیک و سیاسی دیگری از جمله سابقه مذاکرات چندین ساله، توانایی و مهارت‌های ارتباطی تجربه‌محور دارد که شانس نزدیک ساختن افغانستان و پاکستان را در مذاکرات تهران افزایش می‌دهد.

در صورت موفقیت مذاکرات تهران در گام نخست، این روند می‌تواند ادامه یابد و بستری برای حل ریشه‌ای منازعات افغانستان و پاکستان شود. در سایه حل این تنش دیرینه، منطقه به سوی صلح و ثبات خواهد رفت که سود آن شامل همه کشورها خواهد شد. شاید به همین دلیل در مذاکرات تهران، علاوه بر دو کشور افغانستان و پاکستان، سایر کشورهای منطقه هم دعوت شده‌اند.

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

تلگرام ایکس فیس‌بوک