بررسی تحولات افغانستان
ماه اسفند/ حوت در افغانستان زمان ثبت نام دانش‌آموزان است. با این وجود، برای سومین متوالی دختران افغانستان از رفتن به مدرسه محروم هستند. در اول همین ماه، حکومت طالبان اعلام کرد که دختران می‌توانند در موسسات نیمه‌عالی پزشکی ثبت نام کنند اما چند ساعت بعد، این خبر به سرعت از سایت خبرگزاری دولتی باختر حذف شد. معنا و مفهوم این اقدام می‌تواند این باشد که مقامات طالبان در قبال آموزش دختران تاهنوز به وحدت نظر نرسیده‌اند و دیدگاه غالب همان دیدگاهی است که درب مراکز آموزشی به روی دختران مسدود باقی بماند.
ممنوعیت آموزش دختران؛ بزرگترین چالش حکومت طالبان
محرومیت و ممنوعیت دختران از آموزش آن هم برای سه سال متوالی، حکومت طالبان را با چالش اساسی در سطح داخلی و جهانی روبرو ساخته است. حکومت طالبان در ابتدا اعلام کرد که با آموزش دختران مشکل ندارد و تنها برای ایجاد فضای مناسب در نظام آموزشی افغانستان، موقتا آموزش دختران را به تعلیق انداخته است.
با فرض پذیرش ادعای طالبان مبنی بر «ایجاد فضای مناسب برای تحصیل دختران»، عدم آماده‌سازی محیط آموزشی برای دختران در مدت زمان دو و نیم سال، کارکرد اجرایی و مدیریت طالبان را زیر سئوال می‌برد. پیامد این نوع مدیریت، این شائبه را در سطح بین‌المللی تقویت می‌کند که یا حکومت طالبان با آموزش دختران مشکل دارد و یا این که اصلا مسئله حیاتی آموزش و سرنوشت دختران و زنان افغانستان، برای حکومت طالبان اولویت و اهمیت ندارد.
این وضعیت، فضایی را به وجود آورده است که به طور خودکار حمایت از حکومت طالبان را برای هواداران طالبان در داخل افغانستان و زمینه شناسایی رسمی طالبان را برای کشورهای منطقه و جهان با چالش اصلی روبرو ساخته است. با در نظر داشت این واقعیت غیر قابل انکار، بایسته آن است که حکومت طالبان با سنجش واقعبینانه از پیامد محرومیت دختران از آموزش، زمینه آموزش دختران را در سطوح مختلف آغاز فراهم سازد چرا که آموزش دختران با هیچ یک از دستورات اسلامی منافاتی ندارد.
تغییر نظام آموزشی افغانستان
حکومت طالبان دو اصلاح کلان را در نظام آموزش و پرورش افغانستان روی دست گرفته است.
نخستین اقدام، اصلاحات در برنامه تحصیلی سیستم آموزش و پرورش افغانستان است. در این خصوص، این سئوال مطرح است که حکومت طالبان برنامه تحصیلی را مطابق چه الگویی اصلاح می‌کند؟ آیا طالبان در این اقدام اصلاحی، از الگوهای کشورهای اسلامی استفاده خواهد کرد؟ به احتمال زیاد حکومت طالبان رویکرد وطنی و سنتی خود را بر هر الگویی از جمله الگوهای آموزشی کشورهای اسلامی مقدم خواهد داشت. حکومت طالبان در دهه هفتاد نیز تغییراتی را که در برنامه تحصیلی سیستم آموزش و پرورش افغانستان اعمال کرد که برخاسته از دیدگاه محلی و سنتی این گروه بود.
در زمان جمهوریت، در برنامه تحصیلی افغانستان برای تمام فرهنگ‌های افغانستان، آموزش معارف هر دو مذهب شیعه و سنی و همچنین زبان‌های رسمی و محلی، جایگاه و نقش متوازن در نظر گرفته شده بود. با این نگاه، در راستای تعدیل و اعمال اصلاحات در برنامه تحصیلی توسط حکومت طالبان، واقعیت‌های افغانستان ایجاب می‌کند که جنبه‌های ملی تنوع فرهنگی و مذهبی و اجتماعی در نظر گرفته شود.
تاسیس مدارس دینی
اقدام دوم طالبان در راستای اصلاحات در نظام آموزشی افغانستان، ایجاد و گسترش مدارس دینی در سراسر افغانستان به موازات مدارس رسمی است. با تاکید بر این نکته که آموزش و فراگیری دروس دینی حق کسانی است که خواهان این نوع تحصیلات هستند اما آنچه که جای تأمل و نگرانی دارد، این است که اولا در تأسیس این مدارس از لحاظ کمی، نیازسنجی دقیقی صورت نگرفته است و دوم، از لحاظ کیفی معیار علمی و کارشناسی در منابع و روش تدریس این مدارس دیده نمی‌شود. پیامد این مدارس این خواهد بود که افغانستان در چند سال آینده با لشکری از بیکاران فارغ‌التحصیل شده از این مدارس مواجه خواهد شد چرا که این فارغ‌التحصیلان حرفه خاصی را برای جذب در بازار کار فرا نگرفته‌اند و از سوی دیگر، به لحاظ محتوای آموزشی، خطر ابراز سلیقه افراد تندرو وجود دارد که ممکن است در جامعه متنوع افغانستان چالش‌آفرین باشد.
با توجه به اهمیت آموزش در هر جامعه‌ای، نیاز است تا حکومت طالبان بازگشت دختران به کلاس‌های درس را در اولویت امور خود قرار دهد چرا که از یک سو، اثرات سوء و دراز مدت آن در جامعه افغانستان غیر قابل جبران است و از سوی دیگر، یکی از مهمترین موانع همکاری جامعه بین‌المللی با افغانستان رفع می‌شود.
