بررسی تحولات افغانستان
ملا هبت الله آخوندزاده رهبر طالبان حسب عرف سیاسی افغانستان در مناسبت‌های دینی پیام ویژه صادر می‌کند. می‌توان گفت سبک و سیاق رهبران حکومتی افغانستان در نظام‌های گذشته نیز چنین بوده است. درباره ساختار پیام و انتشار آن به زبان‌های داخلی و بین‌المللی کماکان شباهت‌هایی با نظام‌های گذشته دیده می‌شود اما در محتوای پیام‌ها تفاوت معناداری وجود دارد.
در مقایسه بین محتوای پیام‌های رهبر طالبان با رهبران پیشین، تغییرات نسبی در رویکرد و اولویت‌ها در قبال مسائل سیاسی، اداری، حکومتداری و نحوه مواجهه حکومت در روابط خارجی دیده می‌شود. در پیام جدید رهبر طالبان به مناسبت عید قربان، برخی اولویت‌ها و نکات درباره مسائل داخلی و روابط خارجی افغانستان وجود دارند که نیاز به بررسی و تحلیل محتوا دارد.
مسائل داخلی افغانستان
در صدر پیام ملا هبت الله آخوندزاده، از شکل‌گیری نظام شرعی و تطبیق شریعت، به مثابه یک موهبت الهی و ارزش متعالی برای مردم افغانستان یاد شده است. رهبر طالبان برای حفظ این دستاورد حکومت، «گسترش و تقویت مراکز دینی» و «فعالیت‌های وزارت امر به معروف و نهی از منکر» را دو عنصر اساسی و حیاتی در نظر گرفته است. تلاش ملموس حکومت طالبان برای تأسیس مدارس دینی در سراسر افغانستان، نشان از عزم جدی حکومت برای تطبیق این دیدگاه رهبر طالبان دارد.
در پیام رهبر طالبان، پس از جایگاه نظام دینی-سیاسی، بلافاصله به جایگاه مردم افغانستان اشاره شده است. ملا هبت الله آخوند زاده ابراز اطمینان کرده است که با حاکمیت طالبان «در کشور افغانستان برادری اسلامی و وحدت تحکیم یافته است». وی در این پیام تصریح کرده است «با حاکمیت امارت اسلامی، حقوق شرعی تمام اتباع، تأمین و محفوظ است و هیچ کسی بر فرد دیگری ظلم و تجاوز نمی‌تواند».
در عین حال که دستاوردهای قابل توجه حکومت طالبان در تأمین امنیت، کاملا محرز و غیر قابل انکار است اما نکته قابل تأمل در این پیام، نوع نگاه رهبر طالبان به حقوق مردم افغانستان است. در پیام رهبر طالبان، به جای «حقوق شهروندی» از وازه «حقوق شرعی» و به جای «شهروند» از واژه «اتباع» استفاده شده است. درباره دلالت‌های معنایی و جایگاه مفاهیم «شهروند و اتباع»، «حقوق شرعی و شهروندی» در دو دهه اخیر، در ادبیات سیاسی و حقوقی افغانستان، بحث‌های اساسی صورت گرفته است. از این رو نوع تعبیرات استفاده شده در پیام رهبر طالبان راجع به حقوق انسانی و اجتماعی مردم افغانستان، بیان کننده نوع نگاه ویژه رهبر طالبان به پروسه ملت‌سازی و جایگاه گروه‌های مختلف اجتماعی افغانستان در نظام طالبان می‌باشد.
نگاه جدید رهبر طالبان به اقتصاد
برخلاف پیام‌های گذشته، این بار رهبر طالبان به مسائل اقتصادی افغانستان توجهی بیشتری داشته است. رهبر طالبان، در راستای اجرای پروسه‌های بازسازی، توسعه منابع آبی، توسعه کشاورزی، راه‌سازی، استخراج معادن، رسیدگی به مشکلات اقتصادی اقشار آسیب‌پذیر جامعه، عزم حکومت طالبان را جدی و قاطع عنوان کرده است. رهبر طالبان تأکید کرده است که حکومت برای پیشرفت اقتصادی و از بین بردن مشکلات اقتصادی افغانستان مصمم است.
در این زمینه، رهبر طالبان از سرمایه‌داران و تاجران افغانستان دعوت کرده است که «در بخش‌های مختلف سرمایه گذاری کنند و در پیشرفت و ترقی افغانستان مسئولیت خویش را ادا نمایند.» و به تمام ادارات دستور داده است که برای رفاه و پیشرفت اقتصادی کشور برای سرمایه‌گذاران سهولت‌های لازم را فراهم و به خواست آنان رسیدگی کنند.
با مقایسه نوع نگاه اقتصادی رهبران طالبان از گذشته تاکنون، می‌توان به نکات معناداری در پیام جدید رهبر طالبان رسید. بیان صریح رهبر طالبان در پیام‌های صادر شده در سال اول حکومت طالبان این بود که عامل فقر و غنا تنها اراده پروردگار است. این نگاه در قرائت‌های کلامی و فلسفی، دارای دلالت خاص و درست است ولی در قرائت طالبان به عدم مکلفیت و مسئولیت دولت‌ها در امر تأمین رفاه عمومی تفسیر می‌گردید. بر اساس همین پیام و تفسیر و برداشت، مقامات درجه اول حکومت طالبان از جمله رئیس الوزرای حکومت طالبان بارها خطاب به مردم افغانستان گفته بود که «رزق به جانب الله است و طالبان به مردم افغانستان وعده بهبود رزق و روزی را نداده است».
مبتنی بر نگاه جدید رهبر طالبان به امور اقتصادی، می‌توان گفت که این نگاه از دو ویژگی برخوردار است. نخست، رهبر طالبان به طور ضمنی از توسعه اقتصادی و رفع فقر به عنوان یکی از مکلفیت‌های حکومت یاد کرده است که این نوع رویکرد، تاحدودی دگرگونی فکری و کلامی طالبان را به صورت نسبی نشان می‌دهد. دوم، در پیام جدید رهبر طالبان، به نحوی از نقش سرمایه‌گذاری خصوصی در بهبود اقتصاد ملی و فرایند توسعه ملی یاد شده است که این نگاه نیز معنادار و حائز اهمیت است.
روابط خارجی افغانستان
با استقرار کامل طالبان بر افغانستان، اینک «نوع نظام سیاسی طالبان» و «نوع مواجهه طالبان با نظام بین الملل» تبدیل به دو مسئله اساسی و چالش‌برانگیز شده است. مواجهه جامعه جهانی با حکومت طالبان ارتباط مستقیمی با نظام سیاسی طالبان دارد. به همین دلیل است که تشکیل حکومت فراگیر، اینک تبدیل به یکمطالبه جامعه جهانی از حکومت طالبان شده است.
برخلاف انتظار، رهبر طالبان در پیام جدید خود، در خصوص روابط خارجی افغانستان، اشارات زیادی نداشته است و به یک اشاره کلی ولی معنادار اکتفا کرده است. وی تصریح کرده است که «امارت اسلامی با تمام جهان به ویژه ممالک اسلامی مناسبت سیاسی و اقتصادی در چوکات (چارچوب) شریعت می‌خواهد و در این راستا مکلفیت خویش را ادا کرده است». پیش از این نیز مقامات حکومت طالبان چندین بار اظهار داشته‌اند که حکومت طالبان مسئولیت‌های خود را انجام داده است و اکنون مسئولیت کشورهای دیگر است که حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد.
در پیام رهبر طالبان راجع به تحولات بین‌المللی، بطور ویژه به جنایات رژیم اسرائیل علیه مردم بی‌دفاع فلسطین اشاره شده است. رهبر طالبان مانند گذشته بطور صریح این جنایات را محکوم و دفاع از مردم فلسطین را مسئولیت همه مسلمانان جهان عنوان کرده است. رهبر طالبان همچنین تصریح کرده است که «از سایر ممالک می‌خواهیم که به خاطر جلوگیری از این جنایت بزرگ و مظالم وحشیانه، مکلفیت‌های خویش را به گونه درست ادا نمایند».
عدم اشاره به برخی موضوعات اساسی مانند آموزش دختران
پیام رهبر طالبان در عین حال که دارای نکات اساسی است اما به برخی مسائل مورد انتظار مردم افغانستان نپرداخته است. انتظار مردم افغانستان این بود که رهبر طالبان درباره آموزش دختران و اشتغال زنان اشاره‌ای داشته باشد. نیمی از جامعه افغانستان در بلاتکلیفی به سر می‌برد و حکومت طالبان وعده داده است که تحصیل دختران در دست بررسی است اما در پیام ملا هبت الله آخوندزاده به این موضوعات هیچ اشاره‌ای نشده است.
همچنین در پیام رهبر طالبان به موضوعاتی مانند قانون اساسی، ضرورت انسجام ملی، جایگاه اقوام مختلف و مبارزه با داعش اشاره‌ای نشده است.
